MA Marathi_1 Syllabus Mumbai University by munotes
Page 1
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 9 ë 1 ö meeefnl³eÒekeÀeje®ee DeY³eeme
(Study of Form of Literature : Poetry )
efJeefµeä meeefnl³eÒekeÀej ë keÀefJelee
GefÎäs ë keÀesCel³eener meeefnl³eÒekeÀeje}e SkeÀ leeeqÊJekeÀ Debie Demeles, lemes®e l³ee}e SkeÀ SsefleneefmekeÀ Debie Demeles. ³ee oesve
Debieeb®³ee osJeIesJeerceOetve Òel³eskeÀ meeefnl³eÒekeÀeje®eer pe[CeIe[Ce nesle Demeles. ³ee ¢äerves meeefnl³eÒekeÀeje®³ee DeY³ eemeemeeþer
keÀener ceeie&oµe&keÀ leÊJes meebielee ³esleer}.
(keÀ) meeefnl³eÒekeÀeje®eer mebkeÀuHevee ë mew×eefvlekeÀ efJe®eej, mebkesÀleJ³etn.(Ke) ³ee mew×eefvlekeÀ efJe®eeje®³ee ÒekeÀeµeele vesce}su³ee meeefnl³eke=ÀleeR®ee DeY³eeme keÀjCes.³ee leerve ÒecegKe ceeie&oµe&keÀ leÊJeebvegmeej meeefnl³eÒekeÀeje®³ee DeY³eeme¬eÀcee®eer ³eespevee Heg{er}ÒeceeCes Deens ë
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) meeefnl³eÒekeÀeje®eer mebkeÀuHevee ë mew×eefvlekeÀ efJe®eej
(meeefnl³eÒekeÀeje®³ee JeieeakeÀjCeeceeieer} leÊJes)ÒecegKe meeefnl³eÒekeÀejökeÀefJelee, keÀLee, veeìkeÀ, keÀeobyejer Heefj®e³e.keÀefJeles®eer J³eeK³ee.
ye) keÀefJelee ³ee meeefnl³eÒekeÀeje®ee mebkesÀleJ³etn.
HeÐeyebOeöµeyo, DeesUer, keÀ[Jeer, Oe´gJeHeo, meceeblejlee, Je=Êeíbo.keÀefJeles®es veeoªHeö³ecekeÀ, Òeeme, DevegÒeeme Fl³eeoer. lee}, }³e, Je=Êe, íbo F0keÀefJeles®es ¢µ³eªHeö(ef}efKele ªHe) DeesUer, keÀ[Jeer Fl³eeoer.Deeµe³eyebOeökeÀefJelesleer} Deeµe³e, Deeµe³emet$e, DevegYeJe, DevegYeJeefJeée-YeeJevee, YeeJeefJeée, keÀefJeles®es YeeefmeJe& keÀeJ³eIeìkeÀeb®eer keÀefJelee ³ee meeefnl³eÒekeÀeje®³ee iegCeefJeµesIeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) keÀefJeles®eer mebkeÀuHeveeöDeefYepeeleleeJeeoer, jesceBefìkeÀ, ÒeleerkeÀJeeoer.
Dev³e meeefnl³eÒekeÀejebµeer keÀefJeles®es meec³eYesoelcekeÀ veeles.
ye) keÀeJ³eÒekeÀejöieerle, keÀLeekeÀeJ³e, Keb[keÀeJ³e, veeìîekeÀeJ³e DeeefCe YeeJekeÀeJ³e (DeYebie, DeesJeer, }eJeCeer, HeesJee [e,
megveerle, iePe}, oµeHeoer, efJe[byeve) keÀeJ³eÒekeÀejeb®eer HejbHeje.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
1) `Òescee®es }JneUs', DeeCeKeer keÀener keÀefJelee, ceewpe ÒekeÀeµeve, 1994.2) `ef$eOee jeOee', megËoieeLee , Heg0 efµe0 jsies, (mebHee0) iebieeOej Heeìer}.
3) `Jeeceebieer', ef®ejerefcejer, De©Ce keÀes}ìkeÀj.
4) `jeneryeeF&', ³ee meÊesle... , veeceosJe {meeU (05 keÀefJelee)
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
Page 2
meboYe&-ûebLemet®eer ë
1. kegÀ}keÀCeea, Jee0 }0; cejeþer keÀefJeleeöpegveer DeeefCe veJeer , Hee@H³eg}j ÒekeÀeµeve DeeefCe ceewpe ÒekeÀeµeve ie=n, cegbyeF&,
1987..
2. ieCeesjkeÀj, ÒeYee (mebHee0); mebef#eHle cejeþer Jee*dce³ekeÀesµe , (1920 Heemetve 2003 He³e¥le®ee keÀe}Keb[), peer0 Deej0
YeìkeÀU HeÀeGb[sµeve, cegbyeF&, 2004.
3. YeeieJele, Þeer0 Heg0 Je Flej (mebHee0); meeefnl³eöDeO³eeHeve DeeefCe ÒekeÀej , Hee@H³eg}j ÒekeÀeµeve ie=n, cegbyeF&.
4. HeeìCekeÀj, Jemeble; keÀefJelee ë mebkeÀuHevee, efveefce&leer DeeefCe meceer#ee, cejeþer efJeYeeie, cegbyeF& efJeÐeeHeerþ Je DevegYeJe
ÒekeÀeµeve, cegbyeF&, 1995.
5. HeeìCekeÀj, Jemeble; µeesOe keÀefJeles®ee , ceewpe ÒekeÀeµeve ie=n, cegbyeF&, 2011.
6. [nekesÀ, Jemeble Deeyeepeer; keÀefJelesefJe7. yes[skeÀj, efo0 kesÀ0; DeeOegefvekeÀ cejeþer keÀeJ³e Godiece DeeefCe YeefJeleJ³e , veeieHetj efJeÐeeHeerþ, veeieHetj, 1969.
8. jmeeU, megOeerj; keÀener cejeþer keÀJeer peeefCeJee DeeefCe µew}er , peveµekeÌleer Jee®ekeÀ ®eUJeU, Deewjbieeyeeo, DeeJe=Êeer
3jer, 2011.
9. keÀjesie}, meg
Page 3
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 9 ë 2 ö Òee®eerve keÀe}Keb[e®ee DeY³eeme ë ³eeoJekeÀe}
(Study of Specific Period : Yadavkal )
GefÎäs ë ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀceO³es ³eeoJekeÀe}e®ee DeY³eeme keÀjeJe³ee®ee Deens. meoj DeY³eemeHeef$ekesÀle vesce}su³ee meeef nl³ee®³ee
DeeOeejs efJeefµeä keÀe}Keb[e®ee DeeefCe keÀe}Keb[e®³ee Heeée&YetceerJej vesce}su³ee meeefnl³eke=ÀleeR®ee Demee ognsjer mlejeJe j
DeY³eeme DeefYeÒesle Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
meeceeefpekeÀ-meebmke=ÀeflekeÀ Heeée&Yetceer.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
meebÒeoeef³ekeÀ ÒesjCee.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) ¢äevleHeeþ ë kesÀmeesyeeme.ye) ³eeoJekeÀe}erve mebleeb®es efveJe[keÀ DeYebie ë
(mekeÀ}mebleieeLee, Yeeie 1, mebHee0 [e@0 j0 je0 ieesmeeJeer, meejLeer ÒekeÀeµeve, HegCes, 2000)
efveJe=ÊeerveeLe ë efvejekeÀej Jemleg (6), ieesHeeU meJebie[s (22),
%eeveséej ë Deecner keÀeHe[er js (728), keÀeveesyee legPeer IeeWie[er (903).cegkeÌleeyeeF& ë osGUeR®ee osJees (22), cegbieer G[e}er DeekeÀeµeeR (42).veeceosJe ë let DeJekeÀeµe (1529), keÀeb®eveerkeÀ YeeqkeÌle (1839),peveeyeeF& ë m$eerpevce cnCeJegveer (176), oefUleeb keÀebef[lee (204).ieesje kegbÀYeej ë efveie&gCee®ee mebie (3), efveie&gCee®es Yesìer (7),meeJeleeceeUer ë keÀeboe cegUe (3), Deecegef®e ceeefU³ee®eer (4),®eesKeecesUe ë ®ebovee®³ee mebies (67), Tme [eWiee (125).mees³ejeyeeF& ë nerve oerve (35), efkeÀleer ns cejleer (49).keÀce&cesUe ë Deeceg®eer kesÀ}er (3), DeeHeCe Jee{JeeJes (23),
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
1. meble Jee*dce³ee®eer meeceeefpekeÀ HeÀ}Þegleer , ieb0 yee0 mejoej.
2. ³eeoJekeÀe}erve cenejeä ^, ceg0 iees0 Heevemes.
3. ³eeoJekeÀe}erve cejeþer Yee4. Hee®e meblekeÀJeer , [e@0 µeb0 iees0 legUHegUs.
5. cejeþer keÀefJelee ë Òee®eerve keÀe}Keb[ , Jee0 je0 {JeUs.
6. %eeveséejer (DeO³ee³e 12) , (mebHee0) DejeEJeo cebieªUkeÀj, efJe0 cees0 kesÀUkeÀj / (mebHee0) }0 efJe0 keÀJex, iees0 Heg0
Page 4
efjmeyeg[ / (mebHee0) Þeer0 vee0 yevenÆer / (mebHee0) ce0 vee0 DeoJeble, Yee}®ebê Keeb[skeÀj / (mebHee0) µeb0 Jee0 oeb[skeÀj
/ (mebHee0) o0 meer0 Hebieg / (mebHee0) me0 je0 iee[ieerU / (mebHee0) Þeer0 cee0 kegÀ}keÀCeea.
7. efJe0 keÀe0 jepeJee[ske=Àle `%eeveséejer'®eer ÒemleeJevee DeeefCe `%eeveséejer'leer} cejeþer Yeeceb[U.
8. cenevegYeeJe ieÐe , µeb0 iees0 legUHegUs.
9. cenevegYeeJe meeefnl³eoµe&ve , G10. meeefnl³e, meceepe DeeefCe mebmke=Àleer , efoiebyej HeeO³es.
Page 5
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 9 ë 3 ö meeQo³e&µeeðe ö 1 ( Aesthetics : 1 )
GefÎäs ë meeQo³ee&®es Je keÀ}s®es leÊJe%eeve cnCepes meeQo³e&µeeðe. ³eeceO³es meeQo³ee&efJekeÀ}e Je meeQo³e& ³eeb®es mJeªHe keÀe³e, l³eeb®³ee DeeJeµ³ekeÀ Deìer keÀesCel³ee, l³eeb®es keÀener efve³ece Demeleele keÀe, efJ eefJeOe
keÀ}ebceOeer} HejmHejmebyebOe keÀesCel³ee ÒekeÀej®es Demeleele DeeefCe l³eeletve JeieeakeÀjCee®eer J³eJemLee }eJelee ³esles keÀ e,
³eebmeejK³ee ÒeÍveeb®es Yeeve efJeÐeeL³ee¥vee DeeCetve osCes ne ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀ®ee nslet Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) meeQo³e&µeeðee®es mJeªHe Je Òe³eespeve.Dee) meeQo³e&efvekeÀIeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) meeefnl³eke=Àleer®³ee meeQo³ee&®eer mebkeÀuHevee. ªHeyebOeeefJeIeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) keÀ}eefveefce&leer/meeQo³e&efveefce&leerceOeer} cenÊJee®ee IeìkeÀ cnCetve ÒeefleYesefJeDebleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe& ë
1. HeeìCekeÀj, je0 Yee0; meeQo³e&ceerceebmee .
2. HeeO³es, ÒeYeekeÀj; meeQo³ee&vegYeJe .
3. ce{xkeÀj, yee0 meer0; keÀ}e DeeefCe ceeveJe .
4. HeeìCekeÀj, je0 Yee0; cegeqkeÌleyeesOeeb®eer keÀefJelee .
5. Dee®eJe}, ceeOeJe; jmeemJeeo .
6. mebHee0; j*dievee³ekeÀ .
7. }eiet, Þeerjece; ªHeJesOe
8. veeF&keÀ, jepeerJe; veeìkeÀeleer} ef®evn .
9. Heeìer}, iebieeOej; meceer#eeceerceebmee .
10. Heeìer}, iebieeOej; meceer#es®eer veJeer ªHes .
11. He¨eekeÀj, oeosieeJekeÀj; jme®e®ee&.
12. osµeHeeb[s, ie0 $³eb0; Yeejleer³e meeefnl³eµeeðe .
13. kebÀie}s, j0 Heb0; Òee®eerve keÀeJ³eµeeðe .
14. osµeHeeb[s, ie0 $³eb0; meeefnl³eµeeðeeleer} meeQo³e&efJe®eej .
15. kebÀie}s, j0 Heb0; jmeYeeJeefJe®eej .
16. kesÀ0 veeje³eCe keÀeUs; Òeeflecee, ªHe DeeefCe iebOe .
Page 6
17. meble, og0 keÀe0; }ef}lekeÀ}e DeeefCe Jee*dce³e .
Cinema : The Movement - Image by Gilles Deleuze
( The Athlone Press, London, 1986 )
1. Flim Theory & Criticism edited by Gerald Mast & Marshall Cohen ( OUP, Oxford,
1985)2. Realism & the Cinema edited by Christopher Williams ( Routledge & Kegan Paul,
London, 1980 )3. The Moving Image by Kishore Valicha ( Orient Longman, India, 1988 )
Page 7
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 9 ë 4 ö ðeerJeeo DeeefCe meeefnl³e ( Feminism and Literature )
GefÎäs ë peieeleer} yengleskeÀ mebmke=Àleer ³ee Heg©Deens. ³eeletve Heg©peeCeerJe Pee}s}er ðeer ke=Àleerletve Je }sKeCeerletve l³eeefJemeeefnl³ee®ee pevce Pee}e. ðeerJeeo, ðeerJeeoer meeefnl³e DeeefCe ðeerJeeoer meceer#ee ³eeb®eer GYeejCeer Hee½eeʳe Je cejeþermeeefnl³eefJeéeele keÀµeer Pee}er ³ee®ee mLet} Heefj®e³e keÀªve osCes ne ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀ®ee nslet Deens. l³ee®eyejesyej`ðeerJeeoer Jee®eve' ne ðeerJeeoer meceer#es®ee cenÊJee®ee ÒekeÀej efJeÐeeL³ee¥vee Heefjef®ele keÀªve osTve Heg©IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) ðeerJeeoöÒesjCee, mebkeÀuHevee Je mJeªHe (ðeerJeeo ner SkeÀ®e mebkeÀuHevee vemetve leer yengefpevemeer Deens ³ee®eer ceeb[C eer).
ye) ðeerÒeOeeve, ðeerkeWÀêer DeeefCe ðeerJeeoer meeefnl³e ö leeeqÊJekeÀ ®e®ee&.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) cejeþer meeefnl³eeleer} ðeerJeeoer peeefCeJeeb®ee DeejbYe Je HeefjJele&ves (keÀeobyejer Je veeìkeÀ ³ee meeefnl³eÒekeÀejeble er}
þUkeÀ GoenjCeeb®³ee meene³³eeves ðeerJeeoer peeefCeJeeb®ee ceeieesJee IesCes).ye) ðeerJeeoer Jee®eve (S}ve µee@DeuìjÒeCeerle ðeerJeeoer meceer#es®ee ÒekeÀej mHeä keÀjCes).
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) GlKeveve ö ieewjer osµeHeeb[s.
ye) þä ö mebpe³e HeJeej.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
1. Dee@ceJnsì, ies}; peesefleyee HegÀ}s DeeefCe m$eercegÊeÀer®ee efJe®eej .
2. Deeþ}skeÀj, cebie}e; efle®eer keÀLee , jepenbme he´keÀeµeve, hegCes.
3. keÀJex, mJeeleer; m$eer efJekeÀemee®³ee heeT}KegCee , he´eflecee he´keÀeµeve, hegCes.
4. keÀJex, mJeeleer; m$eer efJekeÀemee®eer veJeer ef#eeflepes , he´eflecee he´keÀeµeve, hegCes.
5. Keeb[ies, ceboe (mebhee0); m$eer meeefnl³ee®ee ceeieesJee , Keb[ 1 Je 2, meeefnl³ehe´sceer Yeefieveer ceb[U, hegCes, 2002.
6. ieesKe}s, keÀ©Cee; yeeF&ceeCetme , jepenbme he´keÀeµeve, hegCes.
7. ieesKe}s, keÀ©Cee (Deveg0); meskebÀ[meskeÌme , cetU }sefKekeÀe efmecee@ve-o-yeesJne.
8. peeOeJe, ceveesnj; meceer#esleer} veJ³ee mebkeÀuhevee , mJeªhe he´keÀeµeve, Deewjbieeyeeo.
9. peeOeJe, je0 ie0; DeeOegefvekeÀ cejeþer keÀJeef³e$eeR®eer keÀefJelee , he´eflecee he´keÀeµeve, hegCes.
10. OeeWie[s, Deeféeveer; meboYe& m$eer heg©11. OeeWie[s, Deeféeveer; m$eerJeeoer meceer#eeömJeªhe DeeefCe Ghe³eespeve , efoef}hejepe he´keÀeµeve, hegCes, 2003.
12. veeefveJe[skeÀj, cesIee; cenejeä^eleerue m$eer ®eUJeUer®ee ceeieesJee , he´eflecee he´keÀeµeve, hegCes.
Page 8
13.efvejieg[keÀj, Yeejleer; meceer#eemebefnlee , µeyoe}³e he´keÀeµeve, Þeerjecehetj, 2012.
14. HeÀ[kesÀ, Yee}®ebê; cejeþer }sefKekeÀe eE®elee DeeefCe eE®eleve , ÞeerefJeÐee he´keÀeµeve, hegCes.
15. YeeieJele, efJeÐegle; m$eer he´Íveeb®eer Jeeì®ee} , he´eflecee he´keÀeµeve, hegCes, 2004.
16.YeeieJele, efJeÐegle; m$eerJeeoer meeceeefpekeÀ efJe®eej , [e³eceb[ heeqyuekesÀµeve, hegCes, 2008.
17. Yeesme}s, veeje³eCe; cenejeä^eleer} m$eerefJe18. Yeesme}s, veeje³eCe; Deye´eïeCeer m$eerJeeo , DeLeJe& he´keÀeµeve, peUieeJe.
19. cenepeve, Jebovee; cejeþer keÀeobyejerleerue m$eerJeeo , mvesnJeOe&ve he´keÀeµeve, hegCes, 2010.
20. cenepeve, Jebovee; meebmke=ÀeflekeÀ he´Jeeneb®eer m$eerJeeoer meceer#ee , mvesnJeOe&ve he´keÀeµeve, hegCes.
21. jeve[s, he´efleYee, m$eerhe´Íveeb®eer ®e®ee& SkeÀesefCemeeJes MelekeÀ , he¨eiebOee he´keÀeµeve, hegCes.
22. JejKes[s, cebie}e, m$eerJeeo mebkeÀuhevee Je Ghe³eespeve , keÀe0 me0 JeeCeer he´iele DeO³e³eve mebmLee, OegUs.
23. meeUgbKes, Dee0 n0, eEnog mebmke=Àleer DeeefCe m$eer , }eskeÀJee*dce³e ie=n, cegbyeF&.
Page 9
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 9 ë 5 ö oef}le meeefnl³e ( Dalit Sahitya )
GefÎäs ë cejeþer meeefnl³e-mebmke=Àefle#es$eele 1960 veblej®³ee oµekeÀele oef}le meeefnl³ee®eer SkeÀ Jee*dce³eerve Je meeceeefp ekeÀ-
meebmke=ÀeflekeÀ mJeªHee®eer ®eUJeU megª Pee}er. ³ee ®eUJeUerletve efvecee&Ce Pee}su³ee oef}le meeefnl³eeves cejeþer meeefnl³ee le
cees}e®eer Yej Ieele}s}er Deens. Deµee cenÊJee®³ee meeefnl³eÒeJeene®ee DeY³eeme efJeÐeeHeerþer³e mlejeJej nesCes DeeJeµ³ekeÀþjles. ³ee ¢äerves oef}le meeefnl³ee®eer Jee*dce³eerve Je meeceeefpekeÀ/meebmke=ÀeflekeÀ Heeée&Yetceer, oef}le meeefnl³ee®eer m ebkeÀuHevee
Je mJeªHe, l³eeleer} efJeêesne®eer peeCeerJe Je efle®ee meeefneql³ekeÀ DeeefJelemes®e ³ee meeefnl³ee®es Je meeefneql³ekeÀ ®eUJeUer®es Jee*dce³eerve Je meeceeefpekeÀ keÀe³e& Fl³eeoer ieesäeR®ee megJ³eJeefmL ele
DeY³eeme keÀjCes, ns ³ee DeY³eemeefJeIeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
oef}le meeefnl³ee®es mJeªHe Je JewefµeäîeDe) oef}le, oef}le peeCeerJe, oef}le meeefnl³e mebkeÀuHevesefJeIeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
oef}le meeefnl³ee®³ee ®eUJeUer®eer Heeée&YetceerDe) meeceeefpekeÀ, jepekeÀer³e, meebmke=ÀeflekeÀ, Oeeefce&keÀ HeefjefmLeleer ë JeemleJe.ye) Deebyes[keÀjHetJe&, Deebyes[keÀjer Je Deebyes[keÀjesÊej ®eUJeUer.keÀ) oef}le meeefnl³e ®eUJeUer®ee meeceeefpekeÀ, meebmke=ÀeflekeÀ, jepekeÀer³e ®eUJeUeRµeer Deme}s}e DevegyebOe.[) oef}le meeefnl³ee®eer HetJe&HejbHeje.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
1. megªbie, $³ebyekeÀ meHekeÀeUs.
2. met³e&mletHe , Deelceejece iees[yees}s.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
1. Deebyes[keÀj, [e@0 yeeyeemeensye; DemHe=µ³e cetU®es keÀesCe?,
(The Untouchables) , (Deveg0) keÀebyeUs, yeer0 meer0;
2. Deebyes[keÀj, [e@0 yeeyeemeensye; peeefleYeso efvece&t}ve, (Deveg0) ieebpejs, cee0 HeÀ0; Òe%ee ÒekeÀeµeve ceb[U, veeieHetj, 1970.
3. Deebyes[keÀj, [e@0 yeeyeemeensye; µetê cetU®es keÀesCe nesles? , (Deveg0) Kewjcees[s, ®eeb0 Ye0; "keÌkeÀj DeeefCe kebÀ0 ef}0,
cegbyeF&, 1946.
4. keÀNne[s, meoe; oef}le meeefnl³e ef®eefkeÀlmee, mJeªHe ÒekeÀeµeve, Deewjbieeyeeo, 2001.
5. kegÀ}keÀCeea, iees0 ce0 (mebHee0); oef}le meeefnl³e ë ÖeJeen Je Òeefleef¬eÀ³ee , Òeeflecee ÒekeÀeµeve, HegCes, 1986.
6. Kejele, µebkeÀjjeJe; oef}le Jee*dce³e ÒesjCee DeeefCe ÒeJe=Êeer , Fveeceoej yebOet ÒekeÀeµeve, HegCes, 1978.
7. peeOeJe, je0 ie0; efveUer Heneì , Òee%eHeeþµeeUe ceb[U, JeeF&, 1978.
Page 10
8. [ebieUs, Depe&gve (mebHee0); oef}le meeefnl³e ë SkeÀ eE®eleve , cenejeä^ jep³e meeefnl³e DeeefCe mebmke=Àleer ceb[U, cegbyeF&,
1978.
9. efvebyeeUkeÀj, Jeeceve (mebHee0); meeceeefpekeÀ ¬eÀebleer®eer efoµee, (Òee®ee³e& ce0 efYe0 ef®eìCeerme meceûe Jee*dce³e), ÒeyeesOeve
ÒekeÀeµeve, veeieHetj, 2007.
10. Heeìer}, ce0 meg0; oef}le keÀefJelee , }eskeÀJee*dce³e ie=n, cegbyeF&, 1981.
11. HeeveleeJeCes, iebieeOej; oef}le meeefnl³e ë ®e®ee& DeeefCe eE®eleve , meekesÀle ÒekeÀeµeve, Deewjbieeyeeo, 1993.
12. HeÀ[kesÀ, Yee}®ebê; oef}le meeefnl³e ë Jesovee DeeefCe efJeêesn , ÞeerefJeÐee ÒekeÀeµeve, HegCes, 1977 (Òe0 Dee0), 1989 (og0
Dee0).
13. yeeiet}, yeeyetjeJe; oef}le meeefnl³e ë Deepe®es ¬eÀebefleefJe%eeve , yegef×mì Heeqy}0 neTme, veeieHetj, 1981.
14. Yeiele, oÊee; efveUer Jeeì®ee}, Òeeflecee ÒekeÀeµeve, HegCes, 2001.
15. ceveesnj, ³eµeJeble; oef}le meeefnl³e ë efme×eble DeeefCe mJeªHe , ÒeyeesOeve ÒekeÀeµeve, veeieHetj, 1978.
16. ceeìs, Þeer0 ce0; DemHe=äeb®ee ÒeÍve , oeles, Þeer0 j0, HegCes, 1933.
17. cesÞeece, kesÀµeJe (mebHee0); efJeêesner keÀefJelee , keÀe@efvìvesvì} ÒekeÀeµeve, HegCes, 1978 (Òe0 Dee0), 1994 (le=0 Dee0).
18. cesÞeece, kesÀµeJe Je Flej (mebHee0); oef}le meeefnl³ee®eer efmLeefleieleer , cejeþer efJeYeeie, cegbyeF& efJeÐeeHeerþ DeeefCe DevegYeJe
Heeqy}kes˵evme, cegbyeF&, 1997.
19. cesÞeece, ³eesiesvê; oef}le meeefnl³e ö Godiece DeeefCe efJekeÀeme , cebiesµe ÒekeÀeµeve, veeieHetj, 1998.
20. jsies, µeeb0 µeb0; YeerceHeJe& , megieeJee ÒekeÀeµeve, HegCes, 1991.
21. ef}byeeUs, µejCekegÀceej (mebHee0); µelekeÀeleer} oef}leefJe®eej , efo}erHejepe ÒekeÀeµeve, HegCes, 2001.
22. ef}byeeUs, µejCekegÀceej (mebHee0); Òe%eemet³e& , Òe®eej ÒekeÀeµeve, keÀesuneHetj, 1991.
23. JeeveKes[s, ce0 vee0; oef}leeb®es efJeêesner Jee*dce³e , ÒeyeesOeve ÒekeÀeµeve, veeieHetj, 1981.
24. [esUme, DeefJeveeµe; Deebyes[keÀjer efJe®eej DeeefCe meeefnl³e , meekesÀle ÒekeÀeµeve,
25. veerUkebÀþ, µesjs; [e@0 yeeyeemeensye Deebyes[keÀj DeeefCe oef}le Jew®eeefjkeÀ Jee*dce³e , megefJeÐee ÒekeÀeµeve, HegCes, 2005.
26. Ambedkar, Babasaheb; Annihilation of Caste , New Book Company, Bombay, 1936.
Page 11
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 9 ë 6 ö yee}meeefnl³e ( Balsahitya )
GefÎäs ë `yee}meeefnl³e' ns }ef}le meeefnl³ee®³ee keÀ#esle ³esles. cee$e Òeew{ meeefnl³eeHes#ee l³ee®es mJeªHe keÀmes JesieUs þ jles,
yee}meeefnl³eeleer} DevegYeJeefJeée DeeefCe YeeÒemlegle DeY³eemeHeef$ekesÀle DeHesef#ele Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) yee}meeefnl³ee®es mJeªHe, Jewefµeäîes, ÒesjCeeDee) cejeþer yee}meeefnl³ee®ee Fefleneme.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) yee}ceevemeµeeðe Je yee}meeefnl³eDee) yee}meeefnl³ee®es ÒekeÀej ö yee}keÀefJelee, keÀLee, keÀeobyejer, SkeÀebefkeÀkeÀe, veeìkeÀ
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) `vee®e js ceesje', ie0 efo0 cee[ietUkeÀjDee) `njJe}su³ee KesUC³eeb®es jep³e', meF& HejebpeHes
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
1. oeb[skeÀj, cee}leeryeeF&; yee}meeefnl³ee®eer ªHejsKee .
2. YeeieJele, }er}eJeleer; cejeþer yee}meeefnl³e ÒeJeen DeeefCe mJeªHe .
3. µene, meg}Yee; cejeþer yee}Jee*dce³e ë mJeªHe DeeefCe DeHes#ee .
4. kegÀmegceeûepe; `mJeeiele' (ÒemleeJevee) ieJeleHegÀ}e öFbefoje meble.
5. JemeskeÀj, efJeéeeme; yee}meeefnl³ee®es Deblejbie .
6. peeOeJe, je0 ie0 (mebHee0); cejeþer Jee*dce³ee®ee Fefleneme , Keb[ 7, Yeeie 2.
7. oeref#ele, }er}e; cejeþer yee}meeefnl³e ë efJe®eej DeeefCe oµe&ve .
8. yeesjmes-megJex, efJeÐee; yee}meeefnl³e ö DeekeÀ}ve DeeefCe meceer#ee .
9. yeeiet}, osefJeoeme; yee}Jee*dce³e .
10. ceeefmekeÀ $eÝiJeso, yee}kegÀceej meeefnl³e mebces}ve, osJe[x efJeµes
Page 12
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 10 ë 1 ö meeefnl³eÒekeÀeje®ee DeY³eeme
(Study of Form of Literature : Novel )
efJeefµeä meeefnl³eÒekeÀej ë keÀeobyejer
GefÎä ë keÀesCel³eener meeefnl³eÒekeÀeje}e SkeÀ leeeqÊJekeÀ Debie Demeles, lemes®e l³ee}e SkeÀ SsefleneefmekeÀ Debie Demeles. ³ ee oesve
Debieeb®³ee osJeIesJeerceOetve Òel³eskeÀ meeefnl³eÒekeÀeje®eer pe[CeIe[Ce nesle Demeles. ³ee ¢äerves meeefnl³eÒekeÀeje®³ee DeY³ eemeemeeþer
keÀener ceeie&oµe&keÀ leÊJes meebielee ³esleer}.
(keÀ) meeefnl³eÒekeÀeje®eer mebkeÀuHevee ë mew×eefvlekeÀ efJe®eej, mebkesÀleJ³etn.
(Ke) ³ee mew×eefvlekeÀ efJe®eeje®³ee ÒekeÀeµeele vesce}su³ee meeefnl³eke=ÀleeR®ee DeY³eeme keÀjCes.IeìkeÀ 1 ëDe) `keÀeobyejer' ³ee meeefnl³eÒekeÀeje®eer mebkeÀuHevee ë mew×eefvlekeÀ efJe®eej
meeefnl³e DeeefCe meeefnl³eÒekeÀej.meeefnl³eÒekeÀeje®eer mebkeÀuHevee, meeefnl³eke=ÀleeR®eer Jeie&Jeejer keÀjCeejer JeieeakeÀjCe-leÊJes, keÀeJ³e, keÀLeelce meeefn l³e Je veeìkeÀ
Deeoer ÒecegKe meeefnl³eÒekeÀej Fl³eeoer ieesäeR®ee Heefj®e³e keÀªve osCes.
ye)keÀeobyejer DeeefCe mebyebefOele Flej meeefnl³eÒekeÀej ³eeb®³eeceOeer} meec³eYesoe®es veeles. keÀLee-keÀeobyejer ³ee meeefnl ³eÒekeÀejebleer}
IeìkeÀebHes#ee ®eefj$e-Deelce®eefj$e, ÒeJeemeJeCe&ve, J³eeqkeÌleef®e$es, }ef}leefveyebOe, efjHeesìe&ped Fl³eeoer meeefnl³eÒekeÀ ejebleer} IeìkeÀeb®³ee
meec³eYesoeb®eer ®e®ee&.
IeìkeÀ 2 ë
De) keÀLeveHej meeefnl³ee®es IeìkeÀ ö Deeµe³emet$e, efveJesokeÀ-Hee$e, DevegYeJeefJeée, efveJesove, efveJesovee®es 4 ÒekeÀej (k eÀLeve,
JeCe&ve, mebJeeo, Yee<³e) JeeleeJejCe, YeeSsefleneefmekeÀ, HeewjeefCekeÀ, jepekeÀer³e, meeceeefpekeÀ, He$eelcekeÀ, ®eefj$eelcekeÀ, Deelce®eefj$eHej, keÀeJ³eelce Fl³eeoer .
IeìkeÀ 3 ë
vesce}su³ee keÀeobyejer®ee DeY³eeme
1) `JeýeeIeele', n0 vee0 DeeHeìs,2) `jerìe Jesef}CekeÀj', µeeblee ieesKe}s.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
1. `cejeþer keÀeobyejer', kegÀmegceeJeleer osµeHeeb[s.2. `cejeþer keÀeobyejer leb$e DeeefCe efJekeÀeme', yeeHeì, iees[yees}s.3. `Oeej DeeefCe keÀeþ', vejnj kegÀ©bokeÀj.4. `keÀeobyejer', }0 ie0 peesie.
Page 13
5. `meeefnl³e ë DeO³eeHeve DeeefCe ÒekeÀej', mebHee0 Þeer0 Heg0 YeeieJele.
6. The Rhetoric of Fiction , Booth, W. C.
7. Aspects of the Novel , Forster, E. M.
8. The Theory of the Novel , ed. Halparin John.
9. The Craft of Fiction , Lubbock Percy.
10. The Novel and the Reader , Katherine Lerer.
Page 14
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 10 ë 2 ö Òee®eerve keÀe}Keb[e®ee DeY³eeme ë yeneceveerkeÀe}
(Study of Specific Period : Bahamanikal )
GefÎä ë ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀceO³es yeneceveerkeÀe}e®ee DeY³eeme keÀjeJe³ee®ee Deens. ne DeY³eeme mecekeÀe}erve meeceeefpekeÀ,
jepekeÀer³e, Oeeefce&keÀ, meebmke=ÀeflekeÀ Heeée&Yetceer Je Jee*dce³eerve ÒesjCee ³eeb®³ee meboYee&le keÀjCes DeHesef#ele Deens . ³ee DeY³eemeele
oÊe, veeLe, JeejkeÀjer, cenevegYeeJe mebÒeoe³eebleie&le }sKeve keÀjCeeN³ee keÀJeeR®³ee keÀeJ³ee®ee mLet} mJeªHeele Heefj®e³ekeÀªve IesCes DeHesef#ele Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
meeceeefpekeÀ, jepekeÀer³e, Oeeefce&keÀ Je meebmke=ÀeflekeÀ Heeée&Yetceer.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
Jee*dce³eerve ÒesjCee.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
meble SkeÀveeLe ö ©eqkeÌceCeermJe³ebJej.meble cegkeÌleséej ö mHegÀì keÀeJ³e `cetKee&®eer }#eCes'.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 401. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
1. Dee®ee³e&, cee0 vee0; %eevece³etjeb®eer keÀefJelee , Heg2. kesÀlekeÀj, Þeer0 J³eb0; cenejeä^er³eeb®es keÀeJ³eHejer#eCe , Jnerveme ÒekeÀeµeve, HegCes, 1964 (og0 Dee0).
4. peesie, je0 Þeer0; cejeþer Jee*dce³eeefYe©®eer®es efJenbieceeJe}eskeÀve , HegCes efJeÐeeHeerþ, HegCes, 1959.
5. peesie, je0 Þeer0; cejeþer Jee*dce³ee®ee Fefleneme, Keb[ 3, (1681 les 1800) cenejeä^ meeefnl³e Heefj6. legUHegUs, µeb0 iees0; Hee®e meblekeÀJeer , megefJe®eej ÒekeÀeµeve ceb[U, HegCes, 1984 (le=0 Dee0).
7. legUHegUs, µeb0 iees0; cejeþer Jee*dce³ee®ee Fefleneme, Keb[ 1 , (DeejbYe les 1350) cenejeä^ meeefnl³e Heefj1984.
8. osµecegKe, G9. veefmejeyeeokeÀj, }0 je0; Òee®eerve cejeþer Jee*dce³ee®ee Fefleneme , HeÀ[kesÀ ÒekeÀeµeve, keÀesuneHetj, 2005.
10. HeeO³es, efoiebyej; meeefnl³e, meceepe DeeefCe mebmke=Àleer , cejeþer efJeYeeie, cegbyeF& efJeÐeeHeerþ DeeefCe }eskeÀJee*dce³e ie=n, cegbyeF&,
1998.
11. HeÀeìkeÀ, ve0 j0; SkeÀveeLe ë ³ekeÌleer DeeefCe Jee*dce³e , ceewpe ÒekeÀeµeve, cegbyeF&, 1963.
12. ye[Jes, veeveemeensye; SkeÀveeLeeb®eer Yeeª[s , Yeeie 1, ÞeerSkeÀveeLe mebµeesOeve cebefoj, Deewjbieeyeeo, 1968.
13. ye[Jes, veeveemeensye; SkeÀveeLeeb®eer Yeeª[s , Yeeie 2, ÞeerSkeÀveeLe mebµeesOeve cebefoj, Deewjbieeyeeo, 1978.
14. YeeJes, efJe0 }0; cenejeä^ meejmJele , Keb[ 1, Hee@H³eg}j ÒekeÀeµeve, cegbyeF&, 1983 (me0Dee0).
15. YeeJes, efJe0 }0; cenejeä^ meejmJele , Keb[ 2, Hee@H³eg}j ÒekeÀeµeve, cegbyeF&, 1983 (me0Dee0).
16. efYebieejs, }0 ce0; cegkeÌlece³egjeb®eer ceneYeejles , cejeþJee[e meeefnl³e Heefj
Page 15
17. cee}µes, me0 ieb0; cejeþer Jee*dce³ee®ee Fefleneme, Keb[ 2 , Yeeie 1, (1350 les 1680) cenejeä^ meeefnl³e Heefj1982.
18. cee}µes, me0 ieb0; cejeþer Jee*dce³ee®ee Fefleneme, Keb[ 2 , Yeeie 2, (1350 les 1680) cenejeä^ meeefnl³e Heefj1982.
19. µesCees}erkeÀj, n0 Þeer0; Òee®eerve cejeþer Jee*dce³ee®ee Fefleneme , ceesIes ÒekeÀeµeve, keÀesuneHetj, 1971.
20. mejoej, ieb0 yee0; meble meeefnl³ee®eer meeceeefpekeÀ HeÀ}Þegleer , cenejeä^ meeefnl³e Heefj20. meeKejs, veeveecenejepe, mekeÀ}mebleieeLee, Keb[ 1 les 3, Jejoe ÒekeÀeµeve, HegCes, 1967.
Page 16
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 10 ë 3 ö meeQo³e&µeeðe ö 2 ( Aesthetics : 2 )
GefÎä ë meeQo³ee&®es Je keÀ}s®es leÊJe%eeve cnCepes meeQo³e&µeeðe. ³eeceO³es meeQo³ee&efJekeÀ}e Je meeQo³e& ³eeb®es mJeªHe keÀe³e, l³eeb®³ee DeeJeµ³ekeÀ Deìer keÀesCel³ee, l³eeb®es keÀener efve³ece Demeleele keÀe, efJ eefJeOe
keÀ}ebceOeer} HejmHejmebyebOe keÀesCel³ee ÒekeÀej®es Demeleele DeeefCe l³eeletve JeieeakeÀjCee®eer J³eJemLee }eJelee ³esles keÀ e,
³eebmeejK³ee ÒeÍveeb®es Yeeve efJeÐeeL³ee¥vee DeeCetve osCes ne ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀ®ee nslet Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) keÀebì®es meeQo³e&Jee®ekeÀ efJeOeeve.Dee) jmeefme×ebleeJejer} cenÊJee®eer J³eeK³eeves ö YeÆ}es}Áì, ÞeerµebkegÀkeÀ, YeÆleewle, DeefYeveJeiegHle.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) meeefnl³eeleer} meeQo³e&keÀuHevee (keÀe}evegmeejer) veeo, íbo, lee}, keÀLevee®ee keÀe}.Dee) veeìkeÀ Je ef®e$eHeì ö mebJeeo Je veeo, meeojerkeÀjCeeleer} keÀLevee®ee keÀe}, ef®e$eHeìe®ee keÀe}, ¢µ³eelcekeÀlee.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) ef®e$eHeìeleer} keÀe}e®³ee Òeeflecee (ÖesÀce, µee@ì, keÀefìbie, ceesefyeef}ìer)Dee) ceeWleepe.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe& ë
1. HeeìCekeÀj, je0 Yee0; meeQo³e&ceerceebmee .
2. HeeO³es, ÒeYeekeÀj; meeQo³ee&vegYeJe .
3. ce{xkeÀj, yee0 meer0; keÀ}e DeeefCe ceeveJe .
4. HeeìCekeÀj, je0 Yee0; cegeqkeÌleyeesOeeb®eer keÀefJelee .
5. Dee®eJe}, ceeOeJe; jmeemJeeo .
6. mebHee0; j*dievee³ekeÀ .
7. }eiet, Þeerjece; ªHeJesOe
8. veeF&keÀ, jepeerJe; veeìkeÀeleer} ef®evn .
9. Heeìer}, iebieeOej; meceer#eeceerceebmee .
10. Heeìer}, iebieeOej; meceer#es®eer veJeer ªHes .
11. He¨eekeÀj, oeosieeJekeÀj; jme®e®ee& .
12. osµeHeeb[s, ie0 $³eb0; Yeejleer³e meeefnl³eµeeðe .
13. kebÀie}s, j0 Heb0; Òee®eerve keÀeJ³eµeeðe .
14. osµeHeeb[s, ie0 $³eb0; meeefnl³eµeeðeeleer} meeQo³e&efJe®eej .
15. kebÀie}s, j0 Heb0; jmeYeeJeefJe®eej .
16. kesÀ0 veeje³eCe keÀeUs; Òeeflecee, ªHe DeeefCe iebOe .
Page 17
17. meble, og0 keÀe0; }ef}lekeÀ}e DeeefCe Jee*dce³e .
Cinema : The Movement - Image by Gilles Deleuze
( The Athlone Press, London, 1986 )
1. Flim Theory & Criticism edited by Gerald Mast & Marshall Cohen ( OUP, Oxford,
1985)2. Realism & the Cinema edited by Christopher Williams ( Routledge & Kegan Paul,
London, 1980 )3. The Moving Image by Kishore Valicha ( Orient Longman, India, 1988 )
Page 18
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 10 ë 4 ö ûeeceerCe cejeþer meeefnl³e ( Gramin Marathi Sahitya )
GefÎä ë ûeeceerCe meeefnl³e ne DeeOegefvekeÀ cejeþer meeefnl³eeleer} SkeÀ cenÊJee®ee ÒeJeen Deens. ³ee ÒeJeene}e ûeeceerCe ®eUJ eUeR®eer
Heeée&Yetceer Deens. yeo}l³ee Yeejleer³e meceepepeerJevee}e meelel³eeves mecekeÀ#e jenCeeN³ee cejeþer ûeeceerCe meeefnl³ee®eeDeY³eeme keÀjleevee DeeHeu³ee}e efJeefJeOe ìHHes efomeleele. ³ee ìHH³eeb®ee DeY³eeme keÀjCes ne ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀ®ee nsletDeens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
1. ûeeceerCe meeefnl³ee®eer mebkeÀuHevee DeeefCe mJeªHe.2. ûeeceerCe meeefnl³e-efveefce&leer®³ee ÒesjCee.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
1. mJeeleb$³eHetJe& keÀeUeleer} ûeeceerCe meeefnl³ee®es mJeªHe.2. mJeeleb$³eesÊej keÀeUeleer} ûeeceerCe meeefnl³ee®es yeo}les mJeªHe.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
1. efveJe[keÀ µebkeÀj Heeìer} , mebHee0 veeieveeLe keÀesÊeeHe}Ás.
2. yeejesceeme , meoevebo osµecegKe.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
1. ³eeoJe, Deevebo; ie´eceerCe meeefnl³e mJeªhe DeeefCe JeemleJelee .
2. ³eeoJe, Deevebo; cejeþer meeefnl³e meceepe DeeefCe mebmke=Àleer .
3. YeesUs, Yee0 }0; cenelcee HegÀ}s efJe®eej DeeefCe Jeejmee .
4. Yeesme}s, o0 lee0; ie´eceerCe meeefnl³e SkeÀ eE®eleve .
5. JeeIeceejs, peveeo&ve; meeefnl³eeE®eleve .
6. keÀesÊeehe}Ás, veeieveeLe; ie´eceerCe meeefnl³e mJeªhe DeeefCe µeesOe .
7. ceg}eìs, JeemegosJe; ie´eceerCe keÀLee mJeªhe DeeefCe efJekeÀeme .
8. heJeej, iees0 cee0 Je nelekeÀCebie}skeÀj, ce0 o0; cejeþer meeefnl³e he´sjCee Je mJeªhe .
Page 19
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 10 ë 5 ö efJeefµeä }sKekeÀeY³eeme 1 ö iees0 efJe0 keÀjboerkeÀj
(Study of Special Author : G. V . Karandikar )
GefÎä ë keÀesCeleener }sKekeÀ ne l³ee®³ee keÀeUe®³ee Je SsefleneefmekeÀles®³ee Heeée&YetceerJej ef}efnle Demelees. lees Deveske ÀJesUe
efJeefJeOe meeefnl³eÒekeÀej neleeUle Demelees Je l³eeceO³es DeeHe}s YejerJe ³eesieoevener osle Demelees. l³ee®³ee }sKevee®eeÒeYeeJe veblej®³ee }sKekeÀebJejner He[le Demeleele. Deµee }sKekeÀe®eer Heeée&Yetceer, l³ee®eer pe[CeIe[Ce l³eeves neleeU}su³eeJee*dce³eÒekeÀejeb®eer efJeefJeOelee l³ee®eer peerJeve¢äer, keÀ}e¢äer Je ÒeefleYeeOece& ³ee®es mJeªHe }#eele IesCes lemes®e l³e eb®es
SsefleneefmekeÀ mLeeve ³eemebyebOeer®es Yeeve efJeÐeeL³ee¥vee DeeCetve osCes ne ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀ®ee nslet Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
}sKekeÀeY³eeme ë leeeqÊJekeÀ ceeb[CeerDe) }sKekeÀeY³eemee®eer mebkeÀuHevee.Dee) }sKekeÀeY³eemee®³ee efJeefJeOe He×leer.}sKekeÀe®ee keÀe}Keb[, HetJe&metjer, ÒesjCee (meeceeefpekeÀ, meebmke=ÀeflekeÀ, meeefneql³ekeÀ) ³egieOece&.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
mebefnlee, mebHee0 cebiesµe Hee[ieebJekeÀj.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
`De@efjmìe@ì}®es keÀeJ³eµeeðe', `jepee ef}Dej', `DevegYeJeece=lee®es DeJee&®eerveerkeÀjCe' ³ee leervener HegmlekeÀeb®³ee Òemlee Jevee.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe& ë
1. efvejieg[keÀj, Yeejleer; meceer#eemebefnlee , µeyoe}³e ÒekeÀeµeve, ÞeerjeceHetj, 2012.
2. jepeeO³e#e, efJepe³ee; yengHes[er efJeboeöKeb[ 1 Je 2 , ceewpe ÒekeÀeµeve, cegbyeF&.
Page 20
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 10 ë 6 ö Jew®eeefjkeÀ ieÐe ö 1 ( Vaicharik Gadhya : 1 )
GefÎä ë Jew®eeefjkeÀ ieÐeeHeemetve®e DeeOegefvekeÀ cejeþer meeefnl³ee®ee ÒeejbYe Pee}e. keÀe}eblejeves efJekeÀefmele Pee}su³ee keÀLee,
keÀefJelee, keÀeobyejer, veeìkeÀ, }ef}le efveyebOe, ÒeJeemeJeCe&ves Fl³eeoer meeefnl³eÒekeÀejebHes#ee Jew®eeefjkeÀ ieÐe ³ee Òek eÀeje®es
mJeªHe keÀmes JesieUs Deens. cejeþer ieÐee®eer mece=× HejbHeje mecepetve IesCes ne ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀ®ee nslet Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) Jew®eeefjkeÀ ieÐee®es }ef}le meeefnl³eeHeemetve®es JesieUsHeCe ë Deeµe³e, DeefYeJ³ekeÌleer®³ee Debieeves.Dee) mJeeleb$³eHetJe& keÀeUeleer} Jew®eeefjkeÀ ieÐeeceeieer} ÒesjCee ë jepekeÀer³e, meeceeefpekeÀ ÒesjCee, ÒeyeesOeve ®eUJeUerFl³eeoer.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) 1874-1920 ³ee keÀe}Keb[eleer} Jew®eeefjkeÀ ieÐee®eer HejbHeje.Dee) efveJe[keÀ DeeiejkeÀj , (mebHee0) ie0 Òe0 ÒeOeeve.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) 1920-1947 ³ee keÀe}Keb[eleer} Jew®eeefjkeÀ ieÐee®eer HejbHeje.Dee) peeeflemebmLes®es G®®eeìve , [e@0 yeeyeemeensye Deebyes[keÀj.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
1. HeÀ[kesÀ, ³e0 efo0; efJemeeJ³ee µelekeÀeleer} cenejeä^ .
2. cee}µes, me0 ieb0; ieleµelekeÀ µeesOeleevee .
3. JeeeEUyes, µe0 je0; cenejeä^eleer} meeceeefpekeÀ hegveIe&ìvee .
4. peesie, je0 Þeer0, cejeþer Jee*dce³ee®ee Fefleneme , Keb[ 4.
5. JewÐe, mejesefpeveer; meb¬eÀceCe .
6. #eerjmeeiej, Þeer0 kesÀ0; meceepeefJekeÀeme .
7. YeesUs, Yee0 }0; meeefnl³ehe´l³es³e .
8. yes[efkeÀneU, efkeÀµeesj Je YeesUs, Yee0 }0 (mebhee0); yeo}lee cenejeä ^.
9. keÀesleehe}Ás, veeieveeLe; p³eesleerheJe& .
10. kegÀ}keÀCeea, iees0 ce0; DeeOegefvekeÀ cejeþer meeefnl³ee®eer meebmke=ÀeflekeÀ heeée&Yetceer .
11. mejoej, ieb0 yee0; ÒeyeesOevee®³ee HeeT}KegCee .
Page 21
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 11 ë 1 ö meeefnl³eÒekeÀeje®ee DeY³eeme
(Study of Form of Literature : Drama )
efJeefµeä meeefnl³eÒekeÀej ë veeìkeÀ
GefÎä ë keÀesCel³eener meeefnl³eÒekeÀeje}e SkeÀ leeeqÊJekeÀ Debie Demeles, lemes®e l³ee}e SkeÀ SsefleneefmekeÀ Debie Demeles. ³ ee oesve
Debieeb®³ee osJeIesJeerceOetve Òel³eskeÀ meeefnl³eÒekeÀeje®eer pe[CeIe[Ce nesle Demeles. ³ee ¢äerves meeefnl³eÒekeÀeje®³ee DeY³ eemeemeeþer
keÀener ceeie&oµe&keÀ leÊJes meebielee ³esleer}.
(keÀ) meeefnl³eÒekeÀeje®eer mebkeÀuHevee ë mew×eefvlekeÀ efJe®eej, mebkesÀleJ³etn.
(Ke) ³ee mew×eefvlekeÀ efJe®eeje®³ee ÒekeÀeµeele vesce}su³ee meeefnl³eke=ÀleeR®ee DeY³eeme keÀjCes.IeìkeÀ 1 ë J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02De) `veeìkeÀ' ³ee meeefnl³eÒekeÀeje®eer mebkeÀuHevee ë mew×eefvlekeÀ efJe®eej
meeefnl³e DeeefCe meeefnl³eÒekeÀej.meeefnl³eÒekeÀeje®eer mebkeÀuHevee, meeefnl³eke=ÀleeR®eer Jeie&Jeejer keÀjCeejer JeieeakeÀjCe-leÊJes, keÀeJ³e, keÀLeelce meeefn l³e Je veeìkeÀ
Deeoer ÒecegKe meeefnl³eÒekeÀej Fl³eeoer ieesäeR®ee Heefj®e³e keÀªve osCes.
ye) veeìkeÀ ne SkeÀ ¢µ³e, ÞeeJ³e mJeªHee®ee mebefceÞe Je Òe³eesieefveÿ keÀ}eÒekeÀej Deens, ³ee ieesäer®es Yeeve þsJetve veeìkeÀ e®eer
J³eeK³ee keÀjCes, veeìkeÀe®es J³eJe®ísokeÀ }#eCe, l³ee®eer GHe}#eCes, veeìkeÀe®ee mebkesÀleJ³etn ³eemebyebOeer efJeJes®eve keÀj Ces ³ee
meboYee&le Yejlee®eer veeìkeÀe®eer DeefYeve³eeefOeefÿle J³eeK³ee, De@efjmìe@ì}®eer veeìîemebkeÀuHevee DeeoeR®ee JeeHej keÀjCes.
IeìkeÀ 2 ë J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) veeìkeÀe®es IeìkeÀ ö veeìîeyeerpe, veeìîeÒemebie, keÀLeevekeÀ, Hee$e, mebJeeo, YeemeJe& veeìîeebieebletve mebIeefìle nesCeeN³ee veeìkeÀeb®es SkeÀelce ªHe }#eele IesCes.ye) veeìkeÀe®es ÒekeÀej ö veeìkeÀ, SkeÀebefkeÀkeÀe, mebieerle, ieÐe veeìkeÀ, µeeskeÀeeqlcekeÀe, megKeeeqlcekeÀe Fl³eeoer.
IeìkeÀ 3 ë J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
vesce}su³ee veeìkeÀeb®ee DeY³eeme
1. `SkeÀ®e H³ee}e', je0 ie0 ie[keÀjer.2.Ieeµeerjece keÀesleJee} , efJepe³e leW[g}keÀj, Hee@H³eg}j ÒekeÀeµeve, cegbyeF&, 2005.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
1. kebÀie}s, j0 Heb0; jme-YeeJe-efJe®eej, cenejeä^ jep³e meeefnl³e DeeefCe mebmke=Àleer ceb[U, cegbyeF&, 1973.
2. keÀjboerkeÀj, iees0 efJe0; De@efjmìe@ì}®es keÀeJ³eµeem$e, ceewpe ÒekeÀeµeve, cegbyeF&, 1957.
3. keÀevesìkeÀj, Jemeble; veeìkeÀ SkeÀ eE®eleve, veerUkebÀþ ÒekeÀeµeve, HegCes, 1974.
4. keÀeUs, kesÀ0 veeje³eCe; veeìîeefJeceµe&, Hee@H³eg}j yegkeÀ [sHees, cegbyeF&, 1961.
5. keÀeUs, kesÀ0 veeje³eCe Je Flej (mebHee0); cejeþer jbieYetceer ë cejeþer veeìkeÀ Ieìvee DeeefCe HejbHeje, cegbyeF& cejeþer meeefnl³emebIe,
Page 22
cegbyeF&, 1971.
6. kesÀlekeÀj, ieesoeJejer; YejlecegveeR®es veeìîeµeem$e, Hee@H³eg}j yegkeÀ [sHees, cegbyeF&, 1963.
7. peesie, je0 Þeer0; DeefYeveJe keÀeJ³eÒekeÀeµe, Jnerveme ÒekeÀeµeve, HegCes, 1997 (o0Dee0).
8. osµeHeeb[s, ie0 $³eb0; Yeejleer³e meeefnl³eµeem$e, Hee@H³eg}j ÒekeÀeµeve, cegbyeF&, 1980 (le=0 Dee0).
9. veeF&keÀ, jepeerJe; veeìkeÀeleer} ef®evnb, meboYe& ÒekeÀeµeve, þeCes, 1994.
10. veeF&keÀ, jepeerJe Je Flej (mebHee0); j*dievee³ekeÀ , DeeefJe11. HeeìCekeÀj, je0 Yee0; keÀebì®eer meeQo³e&ceerceebmee, ceewpe ÒekeÀeµeve, cegbyeF&, 1977.
12. Heeìer}, iebieeOej; meceer#es®eer veJeer ªHes, ce@pesefmìkeÀ yegkeÀ mìe@}, cegbyeF&, 1981.
13. ye´ïes, cees0 o0 (mebHee0); cejeþer veeìîeleb$e ëveeìkeÀömJeªHe DeeefCe leb$eefJe®eej , megefJe®eej ÒekeÀeµeve ceb[U, HegCes,
1964.
14. jepeeHegjs-leeHeme, Heg2003.
15. JeeeEUyes, je0 µeb0 (mebHee0); cejeþer veeìîemeceer#ee , HegCes efJeÐeeHeerþ, HegCes, 1968.
16. Bentley, Eric; Life of the Drama , Methuen, New York, 1964.
17. Esslin, Martin; An Anatomy of Drama , George & Harrap & co., London, 1962.
18. Esslin, Martin; Field of Drama, Methuen, London, 1988.
19. Fergusson, Francis; The Idea of a Theatre ,
20. Langer, Susanne; Feeling and Form , Routledge & Kegan Paul, London, 1953.
21. Nicoll, Allardyce ; Theatre and the Dramatic Theory ,
22. Potts, L. J.; Comedy , Hutchinson Univ. Lib., London, 1963.
23. Styan, J. L.; The Elements of Drama, Drama, Stage & Audience, Cambridge
University Press, London, 1975.
efve³elekeÀeef}keÀebleer} meboYe& ë
1. kesÀUkeÀj, DeµeeskeÀ; `veeìkeÀ SkeÀ nesCes', DevegägYed, ces-petve 1987.
2. oeJelej, Jemeble; `veeìkeÀ cnCepes keÀe³e?', DevegägYed, ces-petve 1987.
Page 23
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 11 ë 2 ö }eskeÀmeeefnl³e ( Folk Literature )
GefÎä ë YeeDeeefCe }eskeÀmeeefnl³e ³eeb®³ee efvee|ceefleÒesjCee, mebkeÀuHevee, mebkesÀleJ³eJemLee DeeefCe DeeefJeYeso Deensle. Demes Deme}s lejer }ef}le meeefnl³eele }eskeÀmeeefnl³ee®es keÀener iegCeefJeµesmebyebOe Demetve l³eeb®³eeceO³es melele osJeIesJe nesle Demeles.
³ee Heeée&YetceerJej Yee³ee ¢äerves (1) }eskeÀmeeefnl³ee®eer mebkeÀuHevee, mJeªHe Je efvee|ceefleÒesjCee, (2) }eskeÀmeeefnl³ee®eer mebkesÀleJ³eJemLee, (3)
}eskeÀmeeefnl³ee®eer J³eeHleer Je efJeefJeOe ÒekeÀej, (4) }eskeÀmeeefnl³e DeeefCe }ef}le meeefnl³e ³eeb®es HejmHejmebyebOe Deeo er ieesäeR®es
Heefj®e³eHej %eeve efJeÐeeL³ee¥vee keÀªve osCes, lemes®e }eskeÀmeeefnl³ee®es Jee®eve / DeemJeeo Je DeY³eeme keÀjC³ee®eer l³eebv ee
³eLeesef®ele meeefnl³e¢äer osCes ns Òemlegle DeY³eemeefJeIeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
}eskeÀmeeefnl³e ë mJeªHeefJe®eej1) `}eskeÀ' DeeefCe `}eskeÀceeveme'2) `}esskeÀOece&' DeeefCe `}eskeÀowJele'3) `}eskeÀleÊJe' DeeefCe `}eskeÀmebmke=Àleer'4) `}eskeÀJee*dce³e' DeeefCe `}eskeÀmebmke=Àleer'
³ee mebkeÀuHeveeb®es mHeäerkeÀjCe DeeefCe mJeªHeefoioµe&ve, }eskeÀmeeefnl³ee®³ee efJeefJeOe J³eeK³ee Je }#eCes, }eskeÀmeeefnl³e e®eer
mebkesÀleJ³eJemLee, }eskeÀmeeefnl³eeceeieer} efvee|ceefleÒesjCee.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
}eskeÀmeeefnl³ee®³ee DeY³eemeHe×leer1) meceepepeerJevee®³ee meboYee&le }eskeÀmeeefnl³e keÀesCeles keÀe³e& keÀjles ns HeenC³ee®³ee GÎsµeeletve keÀe³ee&vJe³eer He×l eer
(
functional method )
2) }eskeÀmeeefnl³eeleer} efJe®eejÒeCee}er Je }eskeÀmeeefnl³ee®es keÀe³e& leHeemeC³ee®³ee GÎsµeeletve efJe®eejÒeCee}erHej
He×leer ( ideological method )
3) #es$eer³e DeY³eeme keÀªve }eskeÀmeeefnl³ee®ee efJeefµeä meceepeeµeer, mebmke=Àleerµeer Deme}s}e mebyebOe leHeemeCes,
efJeOeeröÒe³eesieömebefnlee ³eeb®ee DeY³eeme keÀjCes ³ee GÎsµeeletve `meboYee&vJe³eeHe×leer' ( contextual method )
4) µeyo ( verbal ) }eskeÀmeeefnl³ee®³ee mebj®eves®es efJeÍ}smethod )
5) ceewefKekeÀ DeeefJe(oral formatic method )
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
}eskeÀkeÀLee1) }eskeÀkeÀLee ë HejbHeje Je mJeªHeefJe®eej2) }eskeÀkeÀLeebleer} Deeµe³emet$es Je DevegYeJeefJeée3) }eskeÀkeÀLeebleer} keÀuHeveeyebOe4) }eskeÀkeÀLee ë mebj®evee keÀLeeyeerpe ö keÀLeevekeÀ ö Hee$e ö JeeleeJejCe ö efveJesokeÀ ö efveJesoveHe×leer ö
Page 24
Yee5) }eskeÀkeÀLes®es keÀLeelce }ef}le meeefnl³ee}e ³eesieoeve6) }eskeÀkeÀLeekeÀLeveömeeojerkeÀjCee®³ee Debieeves efJe®eej7) meceepeeµeer Deble}&#³eer Je yeefn}&#³eer mebyebOe.8) }eskeÀµew}erleer} SkeÀe meeefnl³eke=Àleer®ee ÒekeÀej}#³eer DeY³eeme (}eskeÀkeÀLee, `cejeþJee[îeeleer} }eskeÀkeÀLee',
³eg0 ce0 HeþeCe)
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
1. HeÀ[kesÀ, ³e0 efo0; efJemeeJ³ee µelekeÀeleer} cenejeä^ .
2. cee}µes, me0 ieb0; ieleµelekeÀ µeesOeleevee .
3. JeeeEUyes, µe0 je0; cenejeä^eleer} meeceeefpekeÀ hegveIe&ìvee .
4. peesie, je0 Þeer0, cejeþer Jee*dce³ee®ee Fefleneme , Keb[ 4.
5. JewÐe, mejesefpeveer; meb¬eÀceCe .
6. #eerjmeeiej, Þeer0 kesÀ0; meceepeefJekeÀeme .
7. YeesUs, Yee0 }0; meeefnl³ehe´l³es³e .
8. yes[efkeÀneU, efkeÀµeesj Je YeesUs, Yee0 }0 (mebhee0); yeo}lee cenejeä ^.
9. keÀesleehe}Ás, veeieveeLe; p³eesleerheJe& .
10. kegÀ}keÀCeea, iees0 ce0; DeeOegefvekeÀ cejeþer meeefnl³ee®eer meebmke=ÀeflekeÀ heeée&Yetceer .
11. efo0 ³e0 osµeHeeb[s, ³egeqkeÌleJeeoe®eer GHekeÀjCes .
12. meoevebo ceesjs,
Page 25
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 11 ë 3 ö meceepe YeeGefÎä ë YeeJ³eekeÀjefCekeÀ efve³eceebveer nesle vemetve meeceeefpekeÀ mebkesÀleebveer nesle Demelees. l³eecegUs Yeemeceepee®ee®e DeY³eeme Demelees. meceepeYeeDeens. meceepeYeeefJeÐeeL³ee¥veer keÀjCes DeefYeÒesle Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) meceepe YeeJnesHe&À) Je l³ee®ee ÒeefleJeeo.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) J³eJeneje®eer Yee³eeb®³ee YeeIeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) YeeDebleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe
keÀe}s}keÀj, vee0 iees0; YeekeÀe}s}keÀj, vee0 iees0; YeekegÀ}keÀCeea, Þeer0 jb0; les}bieCeeleer} Dejs cejeþe meceepe ë YeekesÀUkeÀj, DeµeeskeÀ je0; cejeþer YeekesÀUkeÀj, DeµeeskeÀ je0; JewKejer (YeekesÀUkeÀj, DeµeeskeÀ je0; `YeeefKeeskeÀ}s, Jemeble; `YeeieesKe}s, o0 ve0; `[e@0 kesÀlekeÀjeb®³ee Yee1, 1985.
peesµeer, Þeer0 yee0; `jmeveeefJe}eme', cenejeä^ ìeFcme , 26 HesÀye´gJeejer 1995.
oeleej, íe³ee; `peeefleJee®ekeÀ mebyeesOeves ö eqðe³eebceOe}er HetÀìHee[Ceer', YeeosJe, efJepe³ee; `ûeeceerCe ðeer ë peerJeve DeeefCe Yee
Page 26
ÒeOeeve, ie0 Òe0; `jepekeÀejCeeleer} YeeYeJeeUkeÀj, leeje; `cee³eyees}erleer} OekeÌkesÀ DeeefCe efnmekesÀ', Yeeceeb[s, ÒeYeekeÀj; meebkesÀeflekeÀ DeeefCe iegHle Yeecee}µes, efceef}bo; `meeceeefpekeÀ Yee2, 1978.
cegb[}s, Deeµee; `Yeemeeves, jepeerJe; `meJe&veeceeb®es meceepeµeeðe', YeeAitchison, Jean; Language Change, Progress or Decay, London : Fontana.
Beteille A.; Cast, Class & Power,Downes W.; Language and Society, London : Fontana.Hudson, R. A.; Sociolinguistics, Cambridge University Press.Trudgill Peter; Sociolinguistics : An Introduction to Language & Society, London :Penguin.
Page 27
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 11 ë 4 ö efJe%eevemeeefnl³e ( Vidnyan Sahitya )
GefÎä ë efJe%eeve Je meeefnl³e ³ee SkeÀceskeÀebHeemetve efYeVe Deµee mebkeÀuHevee Demeu³ee lejer efJe%eeveeJej DeeOeeefjle }ef} le meeefnl³e
ne SkeÀ JesieUe meeefnl³eÒekeÀej DevegJeeoe®³ee ceeO³eceeletve cejeþer meeefnl³eele ÒeefJeä Pee}e. Deeblejjeä^er³e K³eeleer®³eeJew%eeefvekeÀebveer cejeþer Yee}#eCeer³e HejbHeje efvecee&Ce Pee}er. ³ee efJe%eeve meeefnl³ee®³ee cet}leÊJeeb®es DeeefCe HejbHejs®es Yeeve efJeÐeeL³ee&}e DeeC etve osCes
ne ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀ®ee nslet Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) efJe%eevemeeefnl³e ö mJeªHe Je mebkeÀuHevee.Dee) efJe%eevemeeefnl³ee®³ee ÒesjCee Je Òe³eespeves.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) efJe%eevemeeefnl³ee®eer HejbHeje (Hee½eel³e DeeefCe cejeþer)Dee) efJe%eevemeeefnl³ee®³ee cetu³eceeHevee®es efvekeÀIeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) Jeeceve Hejle ve Dee}e, pe³eble veejUerkeÀj.Dee) mebieCekeÀe®eer meeJe}er, megyeesOe peeJe[skeÀj.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe& ë
1. yeeiet}, cejeþer efJe%eeve meeefnl³emeceer#ee .
2. Ieeìs, efvejbpeve, efJe%eeve meeefnl³e DeeefCe mebkeÀuHevee .
3. peeJe[skeÀj, megyeesOe, (mebHee0) ce0 meg0 Heieejs, cejeþer efJe%eeve meeefnl³e .
4. kegÀ}keÀCeea, Je0 efo0, efJe%eeve meeefnl³e DeeefCe mebkeÀuHevee .
5. efJe%eevekeÀLee efJeµes
Page 28
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 11 ë 5 ö efJeefµeä }sKekeÀeY³eeme 2 ö iees0 efJe0 keÀjboerkeÀj
(Study of Special Author : G. V . Karandikar )
GefÎä ë keÀesCeleener }sKekeÀ ne l³ee®³ee keÀeUe®³ee Je SsefleneefmekeÀles®³ee Heeée&YetceerJej ef}efnle Demelees. lees Deveske ÀJesUe
efJeefJeOe meeefnl³eÒekeÀej neleeUle Demelees Je l³eeceO³es DeeHe}s YejerJe ³eesieoevener osle Demelees. l³ee®³ee }sKevee®eeÒeYeeJe veblej®³ee }sKekeÀebJejner He[le Demeleele. Deµee }sKekeÀe®eer Heeée&Yetceer, l³ee®eer pe[CeIe[Ce l³eeves neleeU}su³eeJee*dce³eÒekeÀejeb®eer efJeefJeOelee l³ee®eer peerJeve¢äer, keÀ}e¢äer Je ÒeefleYeeOece& ³ee®es mJeªHe }#eele IesCes lemes®e l³e eb®es
SsefleneefmekeÀ mLeeve ³eemebyebOeer®es Yeeve efJeÐeeL³ee¥vee DeeCetve osCes ne ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀ®ee nslet Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
}sKekeÀeY³eeme ë leeeqÊJekeÀ ceeb[Ceer
De) }sKekeÀe®ee ÒeefleYeeOece&, peerJeve¢äer, meeefnl³e¢äer.Dee) }sKekeÀe®es Jee*dce³eerve keÀe³e& DeeefCe SsefleneefmekeÀ mLeeve.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
HejbHeje DeeefCe veJelee.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
mHeµee&®eer Hee}Jeer.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe& ë
1. efvejieg[keÀj, Yeejleer; meceer#eemebefnlee , µeyoe}³e ÒekeÀeµeve, ÞeerjeceHetj, 2012.
2. jepeeO³e#e, efJepe³ee; yengHes[er efJeboeöKeb[ 1 Je 2 , ceewpe ÒekeÀeµeve, cegbyeF&.
Page 29
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 11 ë 6 ö Jew®eeefjkeÀ ieÐe ö 2 ( Vaicharik Gadhya : 2 )
GefÎä ë Jew®eeefjkeÀ ieÐeeHeemetve®e DeeOegefvekeÀ cejeþer meeefnl³ee®ee ÒeejbYe Pee}e. keÀe}eblejeves efJekeÀefmele Pee}su³ee keÀLee,
keÀefJelee, keÀeobyejer, veeìkeÀ, }ef}le efveyebOe, ÒeJeemeJeCe&ves Fl³eeoer meeefnl³eÒekeÀejebHes#ee Jew®eeefjkeÀ ieÐe ³ee Òek eÀeje®es
mJeªHe keÀmes JesieUs Deens. cejeþer ieÐee®eer mece=× HejbHeje mecepetve IesCes ne ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀ®ee nslet Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) Jew®eeefjkeÀ ieÐee®eer efJeefJeOelee.Dee) mJeeleb$³eesÊej keÀeUeleer} Jew®eeefjkeÀ ieÐeeceeieer} ÒesjCee ë jepekeÀer³e, meeceeefpekeÀ ÒesjCee, ÒeyeesOeve ®eUJeUerFl³eeoer.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) 1947-1977 ³ee keÀe}Keb[eleer} Jew®eeefjkeÀ ieÐee®eer HejbHeje.Dee) ÒeyeesOeveeleer} HeeT}KegCee , (mebHee0) ieb0 yee0 mejoej.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) 1977-2015 ³ee keÀe}Keb[eleer} Jew®eeefjkeÀ ieÐee®eer HejbHeje.Dee) Ssmes kewÀmes Pee}s YeeWot , [e@0 vejWê oeYeesUkeÀj.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
1. HeÀ[kesÀ, ³e0 efo0; efJemeeJ³ee µelekeÀeleer} cenejeä^ .
2. cee}µes, me0 ieb0; ieleµelekeÀ µeesOeleevee .
3. JeeeEUyes, µe0 je0; cenejeä^eleer} meeceeefpekeÀ hegveIe&ìvee .
4. peesie, je0 Þeer0, cejeþer Jee*dce³ee®ee Fefleneme , Keb[ 4.
5. JewÐe, mejesefpeveer; meb¬eÀceCe .
6. #eerjmeeiej, Þeer0 kesÀ0; meceepeefJekeÀeme .
7. YeesUs, Yee0 }0; meeefnl³ehe´l³es³e .
8. yes[efkeÀneU, efkeÀµeesj Je YeesUs, Yee0 }0 (mebhee0); yeo}lee cenejeä ^.
9. keÀesleehe}Ás, veeieveeLe; p³eesleerheJe& .
10. kegÀ}keÀCeea, iees0 ce0; DeeOegefvekeÀ cejeþer meeefnl³ee®eer meebmke=ÀeflekeÀ heeée&Yetceer .
11. efo0 ³e0 osµeHeeb[s, ³egeqkeÌleJeeoe®eer GHekeÀjCes .
12. meoevebo ceesjs,
Page 30
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 12 ë 1 ö DeeefoJeemeer cejeþer meeefnl³e ( Adivasi Sahitya )
GefÎä ë mJeeleb$³eesÊej keÀeUeHeemetve DeeefoJeemeer peerJevee®eer veeWo cejeþer }sKekeÀebveer efJeµesl³eeveblej meeþesÊejer cejeþer ÒeJeenele DeeefoJeemeer meeefnl³e oeKe} Pee}s. Deepeleeiee³ele ceesþîee ÒeceeCeele keÀefJelee,DeeefoJeemeer peerJevee®es ef®e$eCe keÀjCeeN³ee keÀeobyeN³ee, veeìkesÀ Je efJeHeg} Jew®eeefjkeÀ ûebLemebHeoe DeeefoJeemeer meee fnl³e
ÒeJeenele veeWoefJe}er ies}er Demetve DeeefoJeemeer meeefnl³e DeeefJeefJeÐeeL³ee¥vee ³ee meeefnl³e DeefYeJ³ekeÌleer®ee DeY³eeme Ie[eJee cnCetve ner DeY³eemeHeef$ekeÀe cenÊJee®eer þjles. ³ee meeefn l³eÒeJeeneletve
efJeÐeeL³ee¥vee DeeefoJeemeer meeefnl³ee®ee Heefj®e³e nesCes, l³eeb®³ee ceewefKekeÀ Je ef}efKele HejbHeje mebyebOeer peeCeerJe efJekeÀefmele
keÀjCes, DeeefoJeemeer meeefnl³ee®³ee meboYee&le meeceeefpekeÀ ®eUJeUeR®ee Heefj®e³e keÀªve IesCes, DeeefoJeemeer yees}er, mebm ke=Àleer®ee
efJeÐeeL³ee¥vee Heefj®e³e keÀªve osCes DeHesef#ele Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) DeeefoJeemeer meeefnl³e mJeªHe Je mebkeÀuHevee.Dee) DeeefoJeemeer meeefnl³e ®eUJeU.F) DeeefoJeemeer meeefnl³ee®es ÒesjCeeñeesle, DeeefoJeemeer meeefnl³emeceer#ee efJe®eej.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) DeeefoJeemeer keÀefJeles®eer Jeeì®ee}, DeeefoJeemeer keÀefJeles®es mJeªHe Je efJeµesYegpebie cesÞeece, kegÀmegce Dee}ece, ®eeceg}e} jeþJee, GJne', `efÒele'.
mebpe³e }esnkeÀjs ë `FLe}er ceeCemeb HeÀkeÌle ceeCemeebmeeþer®e peieleele', `yeeHe', `µeeUe', `DeeefoJeemeeR®³ee ef}}eJee®ee
ÒepeemeÊeekeÀ osµe'.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) DeeefoJeemeer DeeefCe DeeefoJeemeerSslej cejeþer keÀeobyejer }sKevee®eer HejbHeje, mJeªHe Je efJeµesDebleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe& ë
1. DeeefoJeemeer meeefnl³eefJe®eej , ceenséejer ieeefJele.
2. cejeþer DeeefoJeemeer meeefnl³e , Decej keÀebyeUs.
3. DeeefoJeemeer meeefnl³e ë mJeªHe DeeefCe meceer#ee , efJevee³ekeÀ legcejece.
Page 31
4. cenejeä^eleer} DeeefoJeemeer cejeþer meeefnl³e ë SkeÀ µeesOe , ceenséejer ieeefJele.
5. DeeefoJeemeer meeefnl³e DeeefCe DeeqmceleeJesOe , (mebHee0) ÒeHegÀ}Á efµe}soej.
6. DeeefoJeemeer meeefnl³e mebces}ves DeO³e#eer³e Yee7. ieeW[er mebmke=Àleer®es meboYe& , J³ebkeÀìsµe Dee$eece.
8. G}ieg}eveJe´leer [e@0 efJevee³ekeÀ legcejece , (mebHee0) megefve} kegÀcejs.
9. DeeefoJeemeer meeefnl³e efJeefJeOeebieer Dee³eece , ceenséejer ieeefJele.
Page 32
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 12 ë 2 ö Òee®eerve keÀe}Keb[e®ee DeY³eeme ë efµeJekeÀe}
(Study of Specific Period : Shivkal )
GefÎä ë ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀceO³es efµeJekeÀeUeleer} Jee*dce³ee®ee DeY³eeme keÀjeJe³ee®ee Deens. ne DeY³eeme mecekeÀe}erve
meeceeefpekeÀ, jepekeÀer³e, Oeeefce&keÀ, meebmke=ÀeflekeÀ Heeée&Yetceer Je Jee*dce³eerve ÒesjCee ³eeb®³ee meboYee&le keÀjCes De Hesef#ele Deens.
³ee keÀe}Keb[eleer} JeejkeÀjer, meceLe& mebÒeoe³eebleie&le }sKeve keÀjCeeN³ee keÀJeeR®³ee keÀeJ³ee®ee mLet} mJeªHeele Heefj®e³ekeÀªve IesCes DeHesef#ele Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
meeceeefpekeÀ, jepekeÀer³e, Oeeefce&keÀ Je meebmke=ÀeflekeÀ Heeée&Yetceer.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
Jee*dce³eerve ÒesjCee.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
meble legkeÀejece ö efveJe[keÀ 10 DeYebie.
(DeYebieeb®eer ³eeoer veblej pees[C³eele ³esF&}.)
yeefnCeeyeeF& ö efveJe[keÀ 5
(DeYebieeb®eer ³eeoer veblej pees[C³eele ³esF&}.)
meble jeceoeme ö mHegÀì j®evee `cevee®es Í}eskeÀ', `DeeveboJeveYegJeveer'.
JesCeeyeeF& ö efveJe[keÀ 5
(DeYebieeb®eer ³eeoer veblej pees[C³eele ³esF&}.)
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe& ë
1. peesie, je0 Þeer0 Je Flej; cejeþer Jee*dce³ee®ee Fefleneme, Keb[ 3, (1681 les 1800) cenejeä^ meeefnl³e Heefj1973.
2. legUHegUs, µeb0 iees0; Hee®e meblekeÀJeer , megefJe®eej ÒekeÀeµeve ceb[U, HegCes, 1984.
3. legUHegUs, µeb0 iees0 Je Flej; cejeþer Jee*dce³ee®ee Fefleneme, Keb[ 1 , (DeejbYe les 1350) cenejeä^ meeefnl³e Heefj1984.
4. Heeìer}, ce0 meg0; legkeÀejeceöDebleyee&¿e mebIe5. cee}µes, me0 ieb0; cejeþer Jee*dce³ee®ee Fefleneme, Keb[ 2 , Yeeie 1, (1350 les 1680) cenejeä^ meeefnl³e Heefj1982.
Page 33
6. cee}µes, me0 ieb0; cejeþer Jee*dce³ee®ee Fefleneme, Keb[ 2 , Yeeie 2, (1350 les 1680) cenejeä^ meeefnl³e Heefj1982.
7. YeeJes, efJe0 }0; cenejeä^ meejmJele , Keb[ 1, Hee@H³eg}j ÒekeÀeµeve, cegbyeF&, 1983 (me0Dee0).
8. YeeJes, efJe0 }0; cenejeä^ meejmJele , Keb[ 2, Hee@H³eg}j ÒekeÀeµeve, cegbyeF&, 1983 (me0Dee0).
9. µesCees}erkeÀj, n0 Þeer0; Òee®eerve cejeþer Jee*dce³ee®ee Fefleneme , ceesIes ÒekeÀeµeve, keÀesuneHetj, 1971.
10. menñeyeg×s, ce0 vee0; cejeþer µeeefnjer Jee*dce³e , þeskeÀU, HegCes, 1961.
11. mejoej, ieb0 yee0; meble meeefnl³ee®eer meeceeefpekeÀ HeÀ}Þegleer , cenejeä^ meeefnl³e Heefj12. mejoej, ieb0 yee0; legkeÀejeceoµe&ve, DeLee&led DeYebieJeeCeer Òeefme× legkeÀ³ee®eer (mebHee0), cee@[ve& yegkeÀ [sHees ÒekeÀeµeve,
He0Dee0, 1968.
13) JeeìJes, kesÀ0 vee0 Je kegÀ}keÀCeea, kegÀmegce; (mebHee0) Hebef[leer keÀeJ³e , keÀe@efvìvesvì} ÒekeÀeµeve, HegCes, He0Dee0, 1968.
Page 34
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 12 ë 3 ö mebµeesOeveµeem$e Je µeesOeefveyebOeö1 ( Research Methodology : 1 )
GefÎä ë efJeÐeeL³ee¥vee mJeleb$eHeCes SKeeoe DeY³eemeefJeefceUeJeer ³ee nsletves ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀ®eer DeeKeCeer kesÀ}er Deens. l³eemeeþer ÒeejbYeer DeY³eeme keÀjC³ee®³ee efJeefJe Oe
µeem$eer³e He×leeR®eer Je DeY³eeme- IeìkeÀeb®eer DeesUKe keÀªve efo}s}er Demetve GÊej Yeeieele l³eebveer l³ee He×leeR®esGHe³eespeve keÀªve SkeÀ oerIe& efveyebOe ef}neJee Deµeer DeHes#ee þsJe}s}er Deens. ³esLeHe³e¥le efJeÐeeL³ee¥vee Jee*dce³ee®³eeFeflenemee®ee, meceer#es®³ee leeeqÊJekeÀ DeeefCe GHe³eesefpele Debieeb®ee DeeefCe Òel³e#e meeefnl³eke=ÀleeR®³ee meceer#es®ee He efj®e³e
Pee}s}e Demelees. lesJne l³ee Heeée&YetceerJej mebµeesOeveµeem$e mecepetve IesTve l³eebveer mJeleb$eHeCes DeeHeu³ee DeeJe[er®ee SkeÀ
DeY³eemeefJeIeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
1) mebµeessOeve cnCepes keÀe³e? Jew%eeefvekeÀ, meeceeefpekeÀ Je meeefneql³ekeÀ mebµeesOeve meec³eYeso2) meeefnl³emebµeesOeveömJeªHe, ÒekeÀej Je He×leer
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
1) meeefnl³emebµeesOeve Je meeefnl³eefJe®eejöûebLekeÀej, meeefnl³eÒekeÀej, keÀe}Keb[, meeefnl³eke=Àleer2) meeefnl³emebµeesOeve Je meceer#ee
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
1) meeefnl³emebµeesOeveöYeeDebleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
1. keÀNne[s, meoe; mebµeesOeve ë efme×evle DeeefCe He×leer , }eskeÀJee*dce³e ie=n, cegbyeF&, 1997.
2. ®egveskeÀj, meg0 je0 Je Flej (mebHee0); mebµeesOeve ë mJeªHe DeeefCe He×leer , efµe#eCe ÒemeejkeÀ mebmLee, mebiecevesj, 1983.
3. peesµeer, Jemeble Je Flej (mebHee0); Yee4. peesµeer, Jemeble Je Flej (mebHee0); Yee5. peesµeer, Jemeble Je Flej (mebHee0); Yee6. legUHegUs, µeb0 iees0; Òee®eerve cejeþer keÀesjerJe}sKe , HegCes efJeÐeeHeerþ, HegCes, 1963.
7. osµecegKe, G8. yevenÆer, Þeer0 vee0 (mebHee0); %eeveosJeeröDeO³ee³e 12 , megefJe®eej ÒekeÀeµeve ceb[U, HegCes, 1967.
9. cee}µes, me0 ieb0; µeesOeefveyebOee®eer }sKeveHe×leer , megefJe®eej ÒekeÀeµeve, veeieHetj, 1975.
10. meble, og0 keÀe0; µeesOeefJe%eevekeÀesµe , DeveeLe efJeÐeeLeea ie=n ÒekeÀeµeve, HegCes, 1985.
11. meble, og0 keÀe0; mebµeesOeve He×leer, Òeef¬eÀ³ee Je Deblejbie , DeveeLe efJeÐeeLeea ie=n ÒekeÀeµeve, HegCes, 1962.
12. Whitney, F. L.; Elements of Research , Prentice-Hall, New York, 1954.
Page 35
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 12 ë 4 ö ef®e$eHeì HeìkeÀLeeb®ee DeY³eeme ( Study of Movie Script )
GefÎä ë efJemeeJ³ee µelekeÀele ef®e$eHeìkeÀ}sves meeJe&ef$ekeÀ ceev³elee efceUJe}er Demetve ef®e$eHeìkeÀ}sle DeveskeÀ keÀ}e Je Del³eeOegefvekeÀ
leb$e%eevee®ee JeeHej kesÀ}e peelees. ef®e$eHeìe®ee ÒeeCe cnCepes HeìkeÀLee. HeìkeÀLes®eer Ie[Ce keÀµeer nesle peeles Je leer H e[ÐeeJej
keÀµee ÒekeÀejs meekeÀej kesÀ}er peeles ³ee®ee DeY³eeme efJeÐeeL³ee¥veer keÀjCes ³esLes DeefYeÒesle Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) ef®e$eHeì ceeO³ece ë mJeªHe DeeefCe Jewefµeäîes.ye) ef®e$eHeìe®es efJeefJeOe IeìkeÀ ë keÀLeeyeerpe, HeìkeÀLee, ¢µ³eevegmebOeeve, mebJeeo, efoioµe&ve, vesHeL³e, mebieerle, Heeé e&mebieerle,
JesµeYetIeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) HeìkeÀLee ë mJeªHe DeeefCe Jewefµeäîes.ye) HeìkeÀLee ë }sKeveleb$e mebj®evee DeeefCe HeìkeÀLes®es efJeefJeOe IeìkeÀ.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) }eskeÀµeenerj jecepeesµeer, ie0 efo0 cee[ietUkeÀj.ye) meecevee, efJepe³e leW[g}keÀj.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
1. peesµeer, je0 efYe0 (Deveg0), cet0}s0 yee0 meer0 ce{xkeÀj, keÀ}e DeeefCe ceeveJe , ceewpe he´keÀeµeve ie=n, cegbyeF&, 1983.
2. peeOeJe, je0 ie0; keÀ}e, meeefnl³e Je mebmke=Àleer , megiebOee he´keÀeµeve, hegCes.
3. De$es, he´0 kesÀ0, keÀNns®es heeCeer , hej®egjs he´keÀeµeve cebefoj, cegbyeF&, 1986.
4. KeeshekeÀj, De©Ce; ieg©oÊeöleerve DebkeÀer µeeskeÀebeflekeÀe , ie´bLee}er Jee®ekeÀ ®eUJeU, 1985.
5. De$es, he´0 kesÀ0; ef®e$ekeÀLee , hej®egjs he´keÀeµeve cebefoj, cegbyeF&, 1985.
6. oeref#ele, efJepe³e; ef®e$eheìöSkeÀ keÀ}e, jsCegkeÀe he´keÀeµeve, 1979.7. mehekeÀeU, Deefve}; cejeþer ef®e$eheìeb®eer heìkeÀLee , DevegyebOe he´keÀeµeve, hegCes, 2005.
8. keÀeUs, veeje³eCe kesÀ.; he´eflecee, ªhe DeeefCe iebOe , 1976.
9. meeþs, Jemeble; yeKej efmevescee®eer , Jner0 µeebleejece ®e}eq®®e$e µeem$eer³e DevegmebOeeve Je meebmke=ÀeflekeÀ he´efleÿeve.
10. kegÀuekeÀCeea, De0 Jee0, cejeþer veeìîe}sKeveleb$ee®eer Jeeì®ee} , Jnerveme he´keÀeµeve, hegCes, 1976.
11. nelekeÀCebie}skeÀj, ce0 o Je heJeej, iees0 cee0; cejeþer meeefnl³eöhe´sjCee Je mJeªhe , hee@h³eg}j he´keÀeµeve, 1986.
12. meble, og0 keÀe0, }ef}lekeÀ}e DeeefCe }ef}le Jee*ce³e , Sce0 Jner0 HeÀ[kesÀ, 1982.
13. kegÀ}keÀCeea, ceOeg, }ef}le meeefnl³eeleer} Deeke=ÀleeryebOee®eer pe[CeIe[Ce , µegYeoe meejmJele, 1987.
14. cee[ietUkeÀj, ie0 efo0; JeeìsJeju³ee meeJeu³ee , efJeéeceesefnveer he´keÀeµeve, 1987.
15. leW[g}keÀj, efJepe³e; meecevee, veer}kebÀþ he´keÀeµeve, 1978.
16. vescee[s, Yee}®ebê; meeefnl³ee®eer Yee
Page 36
17. eEµeos, cee0 ke=À0, efmevesceeµeem$e DeeefCe leb$e , veJecele he´keÀeµeve mebmLee, cegbyeF&, 1980.
18. KeesHekeÀj, De©Ce; ®e}ef®e$e.19. KeesHekeÀj, De©Ce; ieg©oÊe ë SkeÀ leerve DebkeÀer µeeskeÀebeflekeÀe,
20. Ludolf, Anheim, Film as Arts , Feber & Feber, London, 1983.
21. Morris, Beja, Film & Literature , Longman, New York, 1979.
22. Dwight V . Swain & Joye R. Swain, Film Scripting & Practical Manual , Focal
Press, London, 1987.
Page 37
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 12 ë 5 ö cejeþer J³eekeÀjCee®³ee mecem³ee ö 1
(Problems of Marathi Grammer : 1 )
GefÎä ë meoj J³eekeÀjCeefJeµeem$eer³e ¢äerves Je SsefleneefmekeÀ meboYee&le Hejeceµe& I³eeJe³ee®ee Deens. Sce0 S0 HetJe&HeeleUerJej efJeÐeeL³ee¥me ÒeecegK ³eeves
Òe®eef}le DemeCeeN³ee J³eekeÀjCeefJe®eeje®eer DeesUKe Pee}s}er Deens, Demes ³esLes ie=nerle Oej}s}s Deens. leLeeefHe, keÀesCel³ eener
efpeJeble Yeeefvecee&Ce nesle Demeles. µeem$eer³e He×leerves ne Hegvee|Je®eej keÀmee keÀjeJee ns ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀ®³ee DeY³eemeeletve e fJeÐeeL³ee¥veer
efµekeÀeJe³ee®es Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
meeceev³e efJe®eej ë1) J³eekeÀjCee®es Òe³eespeve.2) J³eekeÀjCe ns µeem$e JeCe&veelcekeÀ (
descriptive ) keÀer DeeosµeelcekeÀ ( prescriptive ).
3) J³eekeÀjCee®ee efJe5) J³eekeÀjCe DeeefCe }sKevee®es efve³ece ë Dev³eesv³emebyebOe.6) µeg×, Deµeg× ³ee mebkeÀuHevee DeeefCe l³eeb®es µeem$eer³e cetu³e.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
JeCe&efJe®eej ë mecem³ee1) JeCe&efJe®eej ne J³eekeÀjCee®ee efJeminimal pair )
3) mJejeb®es NnmJe-oerIe& Yeso JesieUs ieCeeJes keÀe?4) DevegmJeej ne mJeleb$e JeCe& Deens keÀe?5) ceneÒeeCe J³ebpeves (Ked, Oed, Yed) ns cet} JeCe& keÀer meb³eesie?6) Jns, vn, cn...ns meb³eesie keÀer cet} JeCe&?7) cejeþer JeCee¥®eer mebK³ee.8) cejeþer J³eekeÀjCeele}e mebefOeefJe®eej.9) cejeþer®ee mJejeIeele.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
µeyoefJe®eej ë mecem³ee1) µeyoeb®³ee JeieeakeÀjCee®es Òe³eespeve DeeefCe leÊJe.2) cejeþer J³eekeÀjCeHejbHejsle}e JeieeakeÀjCeefJe®eej, l³ee®eer ef®eefkeÀlmee DeeefCe leÊJeµeg× JeieeakeÀjCe.3) cejeþerleer} HejbHejeiele eE}ieefJe®eej DeeefCe l³ee®³ee Hegvee|Je®eeje®eer
DeeJeµ³ekeÀlee.
4) mebmke=Àle meceemeJ³eJemLes®eer cejeþer®³ee meboYee&le ³egkeÌlee³egkeÌlelee.
Page 38
5) J³eekeÀjCee®³ee keÀ#esle J³eglHeefÊeefJe®eej ³eslees keÀe³e? efkeÀleer ÒeceeCeele?
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe& ë
1. Depe&gveJee[keÀj, ke=À0 Þeer0; cejeþer J³eekeÀjCe ë Jeeo DeeefCe ÒeJeeo , meg}sKee ÒekeÀeµeve, HegCes, 1987.
2. Depe&gveJee[keÀj, ke=À0 Þeer0; cejeþer J³eekeÀjCee®ee Fefleneme , cejeþer efJeYeeie, cegbyeF& efJeÐeeHeerþ, cegbyeF&, 1992.
3. Dee®ee³e&, cee0 vee0; cejeþer J³eekeÀjCe efJeJeskeÀ , mvesnJeOe&ve ÒekeÀeµeve, HegCes, 2001.
4. iegbpeerkeÀj, je0 efYe0; cejeþer J³eekeÀjCeeJej efJe®eej (je0 efYe0 iegbpeerkeÀj ³eeb®es mebkeÀef}le }sKe, Keb[ 1),
5. ef®eHeUtCekeÀj, ke=À6. oece}s, ceesjes kesÀµeJe; µeem$eer³e cejeþer J³eekeÀjCe, (mebHee0 ke=À0 Þeer0 Depe&gveJee[keÀj), osµecegKe DeeefCe kebÀ0, HegCes, 1970.
7. oeref#ele, Òe0 vee0; cejeþer J³eekeÀjCe ë keÀener mecem³ee , µegYeoe ÒekeÀeµeve, HeÀ}ìCe, 1975.
8. Hejye, ÒekeÀeµe; cejeþer J³eekeÀjCee®ee DeY³eeme , DeesefjSbì }eBieceve, cegbyeF&, 2002.
9. cebie©UkeÀj, DejefJebo; cejeþer®³ee J³eekeÀjCee®ee Hegvee|Je®eej , HegCes efJeÐeeHeerþ, HegCes, 1964.
10. cees[keÀ, iees0 ke=À0; cejeþer®es Deblejbieoµe&ve, (J³eekeÀjCe efJeYeeie), cees[keÀ iees0 ke=À0, 1932.
11. meyeveerme, ce0 Heeb0; DeeOegefvekeÀ cejeþer®es G®®elej J³eekeÀjCe , ce0 Heeb0 meyeveerme, cegbyeF&, 1951.
Page 39
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 12 ë 6 ö cejeþer Jee*dce³ee®eer meebmke=ÀeflekeÀ Heeée&Yetceer
(Cultural Background of Marathi Literature )
GefÎä ë F0me0 1818 les 1874 ³ee keÀe}Keb[eceO³es cenejeä^ele efvecee&Ce Pee}su³ee efJeefJeOe meeceeefpekeÀ Je meebmke=ÀeflekeÀ
Ieìveeb®³ee Heeée&YetceerJej ieÐe meeefnl³ee®eer efveefce&leer Pee}er. l³ee veJeerve peeefCeJeeb®ee, meeceeefpekeÀ Ieefìleeb®ee Heefj®e³e JneJee
DeeefCe l³eeb®es meeefnl³eefveefce&leerleer} cenÊJe mHeä JneJes lemes®e meeefnl³e Je mecekeÀe}erve mebmke=Àleer ³eebleer} Deveg yebOe mHeä
JneJes ne ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀceeieer} nslet Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) mebmke=Àleer cnCepes keÀe³e? efle®es IeìkeÀ mHeä keÀje.ye) veJ³ee peeefCeJeeb®ee Go³eöjepekeÀer³e, meeceeefpekeÀ keÀ}e DeeefCe Jee*dce³e, Oece&efJeIeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) Yee1) oef#eCee ÒeeFpe keÀefceìer2) ÒeeLe&vee meceepe3) ceeveJeOece&meYee4) efJeÐeeHeerþe®eer mLeeHevee5) meceepemegOeejkeÀeb®es keÀe³e&
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) megKeoe³eer jep³eÒekeÀjCeer efveyebOe , efJeye) DeKeb[, cenelcee HegÀ}s.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
Page 40
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 13 ë 1 ö ceneveiejer³e meeefnl³e ( Mahanagariya Sahitya )
GefÎä ë oesve cene³eg×eb®³ee ojc³eeve®³ee keÀeUele Yeejleer³e meceepepeerJeveele Deecet}eûe HeefjJele&ve nesle ies}s Je Kes[îee Hee[îeebleer}
meceepe µenjekeÀ[s DeewÐeesefiekeÀerkeÀjCeecegUs mLe}ebleefjle nesle ies}e. l³eeletve µenjerkeÀjCee®eer Òeef¬eÀ³ee megª Pee}er.efJeefJeOe keÀejCeebcegUs µenjeb®eer ceneveiejer nesle ies}er. ³ee µenjerkeÀjCee®³ee Je ceneveiejerkeÀjCee®³ee Òeef¬eÀ³escegUs ceeveJeer
peerJeveeleer} iegbleeiegble DeefOekeÀ®e Jee{le ies}er. ³eeletve ceneveiejeJej DeeOeeefjle JewefµeäîeHetCe& meeefnl³e efvecee&C e nesle ies}s.
l³ee®ee DeY³eeme ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀle keÀjeJe³ee®ee Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) µenjerkeÀjCe, ceneveiejerkeÀjCe Òeef¬eÀ³ee (meceepeµeeðeer³e HeefjÒes#³eeletve) ceneveiejer mebmke=Àleer.ye) ceneveiejer peerJeve, l³eele keÀe}HejlJes Ie[le ies}s}s yeo}, J³eeefceÞelee, ceneveiejer peeefCeJee, mebJesovee, Hejelcelee ,
Ye³eûemlelee, cetu³eYe´älee, J³eeqkeÌlekeWÀefêlelee Fl³eeoer.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
ceneveiejer meeefnl³eeleer} efJeJesieUsHeCee (oef}le Je ûeeceerCe meeefnl³ee®³ee leg}vesle).
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
1) YeeT HeeO³es ³eeb®³ee Þesÿ keÀLee ö efo}erHe Heg0 ef®e$es.
2) keÀe³e [Wpej Jeeje megì}e³e ö pe³eble HeJeej.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
1. heesJeej, íe³ee; cejeþer veeiej keÀLee .
2. Kees}s, efJe}eme (mebhee0); iesu³ee DeOe&µelekeÀeleerue cejeþer keÀeobyejer .
3. Dee[ejkeÀj, veerje Je cesveve, ceervee; keÀLee cegbyeF&®³ee efiejCeieeJee®eer .
4. Devme}, kegÀmegce; DeeOegefvekeÀ eEnoer Ghev³eemeeWceW ceneveiej .
5. veejbie, megoµe&ve (mebhee0); ceneveiejkeÀer keÀneefve³eeB .
Page 41
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 13 ë 2 ö Òee®eerve keÀe}Keb[e®ee DeY³eeme ë HesµeJeskeÀe}
(Study of Specific Period : Peshwekal )
GefÎä ë ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀceO³es HesµeJeskeÀeUeleer} (HetJe& HesµeJeeF& Je GÊej HesµeJeeF&) Jee*dce³ee®ee DeY³eeme keÀjeJe³ ee®ee
Deens. ne DeY³eeme mecekeÀe}erve meeceeefpekeÀ, jepekeÀer³e, Oeeefce&keÀ, meebmke=ÀeflekeÀ Heeée&Yetceer Je Jee*dce³eerve ÒesjC ee ³eeb®³ee
meboYee&le keÀjCes DeHesef#ele Deens. ³ee keÀe}Keb[eleer} Hebef[leer, µeeefnjer HejbHejsleer} Jee*dce³ee®ee Je yeKej ieÐee®ee m Let}
mJeªHeele Heefj®e³e keÀªve IesCes DeHesef#ele Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
meeceeefpekeÀ, jepekeÀer³e, Oeeefce&keÀ Je meebmke=ÀeflekeÀ Heeée&Yetceer.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
Jee*dce³eerve ÒesjCee.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
ceesjesHeble ö Í}eskeÀ kesÀkeÀeJe}er.ke=ÀDebleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe& ûebLe ë
ceNneìer }eJeCeer , ce0 Jee0 OeeW[.
cejeþer µeeefnjer Jee*dce³e , ce0 vee0 menñeyeg×s.
cejeþer keÀefJeles®ee GHeQpeCe, ce0 vee0 DeoJeble.
Page 42
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 13 ë 3 ö mebµeesOeveµeem$e Je µeesOeefveyebOeö2 ( Research Methodology : 2 )
GefÎä ë efJeÐeeL³ee¥vee mJeleb$eHeCes SKeeoe DeY³eemeefJeefceUeJeer ³ee nsletves ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀ®eer DeeKeCeer kesÀ}er Deens. l³eemeeþer ÒeejbYeer DeY³eeme keÀjC³ee®³ee efJeefJe Oe
µeem$eer³e He×leeR®eer Je DeY³eeme- IeìkeÀeb®eer DeesUKe keÀªve efo}s}er Demetve GÊej Yeeieele l³eebveer l³ee He×leeR®esGHe³eespeve keÀªve SkeÀ oerIe& efveyebOe ef}neJee Deµeer DeHes#ee þsJe}s}er Deens. ³esLeHe³e¥le efJeÐeeL³ee¥vee Jee*dce³ee®³eeFeflenemee®ee, meceer#es®³ee leeeqÊJekeÀ DeeefCe GHe³eesefpele Debieeb®ee DeeefCe Òel³e#e meeefnl³eke=ÀleeR®³ee meceer#es®ee He efj®e³e
Pee}s}e Demelees. lesJne l³ee Heeée&YetceerJej mebµeesOeveµeem$e mecepetve IesTve l³eebveer mJeleb$eHeCes DeeHeu³ee DeeJe[er®ee SkeÀ
DeY³eemeefJeIeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
meeefnl³emebµeesOeve Je Heeþef®eefkeÀlmeeµeeðeöÒee®eerve nmleef}efKele efJe®eej, ef}HeerefJe®eej, keÀe}efveCe&³e, Ssefleneefmek eÀ
keÀeieoHe$es, efµe}e}sKe, leece´Heì Fl³eeoeR®ee efJe®eej
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö10, Þes³eebkeÀveö02
ûebLee}³eerve Jee®evee®es meb³eespeve, ûebLemetef®eµeeðe Je mebµeesOevemeeOeves (mLet} Heefj®e³e)
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö10, Þes³eebkeÀveö02
efJeÐeeHeerþer³e ÒeyebOe}sKeve
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
me$eeleer} Debleie&le ®ee®eCeer Hejer#ee cnCetve efJeÐeeL³ee¥veer SkeÀ µeesOeefveyebOe ef}neJe³ee®ee Deens. l³ee®ee leHeµeer} J e iegCeefJeYeeieCeer
Heg{er}ÒeceeCes ë
µeesOeefveyebOeemeeþer Heg{er} efve³ece efveef½ele keÀjC³eele Dee}s}s Deensle ë
1) µeesOeefveyebOe megceejs 8,000 les 10,000 µeyoeb®ee (megceejs 40 les 50 HegÀ}mkesÀHe) DemeeJee.2) µeesOeefveyebOee®³ee }sKeveleb$ee®es Hee}ve kesÀ}s}s DemeeJes.3) µeesOeefveyebOee®ee DeY³eemeefJe}sKeer mJeªHeele DemeeJeer.
4) efJeÐeeL³ee&ves lees mJeleë megJee®³e De#ejeble ef}efn}s}e DemeeJee.5) efJeÐeeL³ee&ves µeesOeefveyebOeeJej HeÀÊeÀ DeeHe}e HeìeJejer} ¬eÀceebkeÀ Iee}eJee, veeJe Iee}t ve³es.
µeesOeefveyebOee®eer iegCeefJeYeeieCeer ë 30 iegCe
leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
1. keÀNne[s, meoe; mebµeesOeve ë efme×evle DeeefCe He×leer , }eskeÀJee*dce³e ie=n, cegbyeF&, 1997.
2. ®egveskeÀj, meg0 je0 Je Flej (mebHee0); mebµeesOeve ë mJeªHe DeeefCe He×leer , efµe#eCe ÒemeejkeÀ mebmLee, mebiecevesj, 1983.
3. peesµeer, Jemeble Je Flej (mebHee0); Yee4. peesµeer, Jemeble Je Flej (mebHee0); Yee
Page 43
5. peesµeer, Jemeble Je Flej (mebHee0); Yee6. legUHegUs, µeb0 iees0; Òee®eerve cejeþer keÀesjerJe}sKe , HegCes efJeÐeeHeerþ, HegCes, 1963.
7. osµecegKe, G8. yevenÆer, Þeer0 vee0 (mebHee0); %eeveosJeeröDeO³ee³e 12 , megefJe®eej ÒekeÀeµeve ceb[U, HegCes, 1967.
9. cee}µes, me0 ieb0; µeesOeefveyebOee®eer }sKeveHe×leer , megefJe®eej ÒekeÀeµeve, veeieHetj, 1975.
10. meble, og0 keÀe0; µeesOeefJe%eevekeÀesµe , DeveeLe efJeÐeeLeea ie=n ÒekeÀeµeve, HegCes, 1985.
11. meble, og0 keÀe0; mebµeesOeve He×leer, Òeef¬eÀ³ee Je Deblejbie , DeveeLe efJeÐeeLeea ie=n ÒekeÀeµeve, HegCes, 1962.
12. Whitney, F. L.; Elements of Research , Prentice-Hall, New York, 1954.
Page 44
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 13 ë 4 ö }eskeÀefÒe³e meeefnl³e ( Popular Literature )
GefÎä ë keÀener meeefnl³eke=Àleer ³ee meJe&meeceev³e Jee®ekeÀebkeÀ[tve ceesþîee ÒeceeCeele Jee®eu³ee peeleele Je l³eeb®³ee Deve skeÀ DeeJe=ʳeener
ÒekeÀeefµele nesle Demeleele. l³eeb®³ee }eskeÀefÒe³eles®eer keÀejCes keÀesCeleer Deensle, l³eeDeeOeejs meJe&meeceev³e Jee®ekeÀe ®eer DeefYe©®eer
keÀµeer Deens ³ee®ee DeY³eeme efJeÐeeL³ee¥veer keÀjCes DeefYeÒesle Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) }eskeÀefÒe³e meeefnl³eömJeªHe DeeefCe Jewefµeäîes.Dee) }eskeÀefÒe³e meeefnl³e DeeefCe DeefYepeele meeefnl³e ³eebleer} HeÀjkeÀ.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) cejeþerleer} }eskeÀefÒe³e meeefnl³ee®eer HejbHeje. cenÊJee®es }sKekeÀ Je l³eeb®³ee meeefnl³eke=ÀleeR®ee Heefj®e³e.Dee) }eskeÀefÒe³e meeefnl³eeleer} ÒecegKe }sKeveÒekeÀej. keÀLee, keÀeobyejer, ®eefj$e, ÒeJeemeJeCe&ve.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) `ceneéeslee', megceleer #es$ecee[s.Dee) `keÀeUe Hene[', yeeyegjeJe Devee&UkeÀj.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe& ë
(meboYe&ûebLeeb®eer ³eeoer veblej pees[C³eele ³esF&}.)
Page 45
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 13 ë 5 ö cejeþer J³eekeÀjCee®³ee mecem³ee ö 2
(Problems of Marathi Grammer : 2 )
GefÎä ë meoj J³eekeÀjCeefJeµeem$eer³e ¢äerves Je SsefleneefmekeÀ meboYee&le Hejeceµe& I³eeJe³ee®ee Deens. Sce0 S0 HetJe&HeeleUerJej efJeÐeeL³ee¥me ÒeecegK ³eeves
Òe®eef}le DemeCeeN³ee J³eekeÀjCeefJe®eeje®eer DeesUKe Pee}s}er Deens, Demes ³esLes ie=nerle Oej}s}s Deens. leLeeefHe, keÀesCel³ eener
efpeJeble Yeeefvecee&Ce nesle Demeles. µeem$eer³e He×leerves ne Hegvee|Je®eej keÀmee keÀjeJee ns ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀ®³ee DeY³eemeeletve e fJeÐeeL³ee¥veer
efµekeÀeJe³ee®es Deens
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
efJeYeefÊeÀefJe®eej ë mecem³ee1) Je®eveefJe®eej ë mJeleb$e efJekeÀjCe keÀer efJeYeefÊeÀefJekeÀjCee®es Debie?2) efJeYeefÊeÀJ³eJemLes®ee DeeOeej ë Òel³e³e keÀer DeLe&?3) efJeYeÊeÀeR®eer mebK³ee DeeefCe veeJes.4) zero suffix ) DeeefCe mJee³eÊe Je Heje³eÊe ( free and bound morphemes ) ªefHece.
7) ®ejce Òel³e³e-mebkeÀuHevee DeeefCe efle®³ee ce³ee&oe
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö10, Þes³eebkeÀveö02
ef¬eÀ³eeHeoefJe®eej ë mecem³ee1) oeoesyeeb®ee ef¬eÀ³eeHeoefJe®eej.2) meb³egÊeÀ ef¬eÀ³eeHeo.3) µeke̳e DeeefCe Òe³eespekeÀ ³eeefJeIeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö10, Þes³eebkeÀveö02
Jeeke̳eefJe®eej ë mecem³ee1) keÀlee&, keÀce&, ef¬eÀ³ee DeeefCe HetjkeÀ.2) Òe³eesiemebK³ee.3) Òe³eesie DeeefCe `cegKe' (
V oice )
4) Jeeke̳eHe=LekeÌkeÀjCe.5) HeoHeefjmHeÀesì (J³eekeÀjCe ®ee}JeCes)
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
Page 46
meboYe&ûebLe ë
1. Depe&gveJee[keÀj, ke=À0 Þeer0; cejeþer J³eekeÀjCe ë Jeeo DeeefCe ÒeJeeo , meg}sKee ÒekeÀeµeve, HegCes, 1987.
2. Depe&gveJee[keÀj, ke=À0 Þeer0; cejeþer J³eekeÀjCee®ee Fefleneme , cejeþer efJeYeeie, cegbyeF& efJeÐeeHeerþ, cegbyeF&, 1992.
3. Dee®ee³e&, cee0 vee0; cejeþer J³eekeÀjCe efJeJeskeÀ , mvesnJeOe&ve ÒekeÀeµeve, HegCes, 2001.
4. iegbpeerkeÀj, je0 efYe0; cejeþer J³eekeÀjCeeJej efJe®eej (je0 efYe0 iegbpeerkeÀj ³eeb®es mebkeÀef}le }sKe, Keb[ 1),
5. ef®eHeUtCekeÀj, ke=À6. oece}s, ceesjes kesÀµeJe; µeem$eer³e cejeþer J³eekeÀjCe, (mebHee0 ke=À0 Þeer0 Depe&gveJee[keÀj), osµecegKe DeeefCe kebÀ0, HegCes,
1970.
7. oeref#ele, Òe0 vee0; cejeþer J³eekeÀjCe ë keÀener mecem³ee , µegYeoe ÒekeÀeµeve, HeÀ}ìCe, 1975.
8. Hejye, ÒekeÀeµe; cejeþer J³eekeÀjCee®ee DeY³eeme , DeesefjSbì }eBieceve, cegbyeF&, 2002.
9. cebie©UkeÀj, DejefJebo; cejeþer®³ee J³eekeÀjCee®ee Hegvee|Je®eej , HegCes efJeÐeeHeerþ, HegCes, 1964.
10. cees[keÀ, iees0 ke=À0; cejeþer®es Deblejbieoµe&ve, (J³eekeÀjCe efJeYeeie), cees[keÀ iees0 ke=À0, 1932.
11. meyeveerme, ce0 Heeb0; DeeOegefvekeÀ cejeþer®es G®®elej J³eekeÀjCe , ce0 Heeb0 meyeveerme, cegbyeF&, 1951.
Page 47
me$e ë 3
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 13 ë 6 ö DeuHemebK³eekeÀeb®es meeefnl³e ë cejeþer YeeGefÎä ë cejeþer meeefnl³e HejbHejsceO³es efJeefJeOe Oecee&leer} meeefneql³ekeÀebveer ÒeejbYeeHeemetve cees}e®eer Yej Ieele}er D eens. ³eeHewkeÀer
ef¸emleer Je cegm}erce Oeceer&³e }sKekeÀebveer cejeþerceO³es kesÀ}su³ee ceewef}keÀ }sKeveekeÀ[s efJeÐeeL³ee¥®es }#e JesOeCes Je l³eeb®ee
efveJe[keÀ meeefnl³eke=ÀleeR®³ee DeeOeejs DeY³eeme keÀjCes ne ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀ®ee nslet Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) cejeþer YeeIeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö10, Þes³eebkeÀveö01
De) keÀeobyejer ë `³eceggveeHe³e&ìve', yeeyee Heocevepeer.Dee) keÀefJeleemebûen ë `jkeÌleele efYeve}su³ee keÀefJelee' pee@pe& }esHeerme.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) cejeþer YeeIeìkeÀ 4) J³eeK³eevesö10, Þes³eebkeÀveö01
De) DeelcekeÀLeve ë `Yeesie}s pes ogëKe l³ee}e' Deeµee DeHejeo.Dee) keÀeobyejer ë `jnyej' jefHeÀkeÀ metjpe, µeyoe}³e ÒekeÀeµeve.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe& ë
peeieeflekeÀerkeÀjCe DeeefCe cejeþer meeefnl³e , (mebHee0) [e@0 µejo iee³ekeÀJee[, Òee0 megveer} efµebos, mvesnJeOe&ve ÒekeÀeµeve, HegCes.
ce0 mee0 He0 cejeþer Jee*dce³ee®ee Fefleneme, Keb[ 8 , mebHee0 je0 ie0 peeOeJe.
cejeþer ef¸emleer meeefnl³e , [e@0 iebieeOej ceesjpes, }eskeÀJee*dce³e ie=n, cegbyeF&.
cejeþer ef¸emleer meeefnl³eeleer} HeefjJele&ves , [e@0 iebieeOej ceesjpes, }eskeÀJee*dce³e ie=n, cegbyeF&.
Oece& ef¸emlee®ee efJe®eej meeefnl³ee®ee , megveer} Dee{eJe, efo}erHejepe ÒekeÀeµeve, HegCes.
cegeqm}ce cejeþer meeefnl³e ÒesjCee DeeefCe mJeªHe , HeÀ0 ce0 µeneefpebos Je HeÀeªkeÀ leebyeesUer.
veJes ÒeJeen veJes mJeªHe , keÀeefoje peguHeÀer µesKe.
Yeejleer³e cegme}ceeveeb®eer meceepej®evee Je ceeveefmekeÀlee , HeÀ¬egÀÎerve yesVetj.
cegeqm}ce cejeþer meeefnl³e ë SkeÀ DeekeÀ}ve, cesnyetye me³³eo.
Page 48
me$e ë 4
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 14 ë 1 ö meeefnl³eke=Àleer®³ee ceeO³eceeblejeb®ee DeY³eeme
GefÎä ë meeefnl³e, ef®e$eHeì, veeìkeÀ Deeoer ceewefKekeÀ, ef}efKele Je ¢kedÀÞeeJ³e ceeO³eceeb®ee efJeÐeeL³ee¥vee mebkeÀuHeveelc ekeÀ Heefj®e³e
JneJee. efJemeeJ³ee Je SkeÀefJemeeJ³ee µelekeÀele ef}efKele meeefnl³ee®es ¢kedÀÞeeJ³e ceeO³eceebceO³es ceesþîee ÒeceeCeele ceeO ³eceeblej
Pee}s}s efomeles. ner ceeO³eceebleje®eer Òeef¬eÀ³ee efJeÐeeL³ee¥veer mecepetve IesCes ³esLes DeefYeÒesle Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) ceeO³ece cnCepes keÀe³e, ceeO³eceeb®es mJeªHe, ceeO³eceeb®es ÒekeÀej, mebkeÀuHevee Je Jewefµeäîes.Dee) meeefnl³eÒekeÀeje®eer mebkeÀuHevee ë keÀLeveelce, veeìîeelce, keÀeJ³eelce meeefnl³ee®es mew×eefvlekeÀ efJeJes®eve.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) keÀLeelce meeefnl³eke=ÀleeR®es veeìîeªHeeblej.Dee) jlveekeÀj celekeÀjer, `peewU' veeìkeÀöceePeb keÀe³e ®egkeÀ}b?
IeìkeÀ4) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) keÀLeelce meeefnl³eke=Àleer®es ef®e$eHeì ceeO³eceeblej.Dee) Deevebo ³eeoJe, `veìjbie', ef®e$eHeìöveìjbie.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
1. Dee®eJe}, ceeOeJe; efkeÀce³ee , cegbyeF&, 1979.
2. keÀeve[s, ceg0 Þeer0; he´³eesie#ece cejeþer veeìkesÀ , veeiehetj, 1962.
3. kegÀ}keÀCeea, DejeEJeo Jeeceve; cejeþer veeìîe}sKeveleb$ee®eer Jeeì®ee} , hegCes, 1976.
4. kegÀ}keÀCeea, YeercejeJe Je ceervee pesmles (mebhee0); meeefnl³e DeeefCe veeìîeökeÀener mecem³ee , hegCes, 1974.
5. kegÀUkeÀCeea, o0 efYe0; eflemeN³eeboe jCeebieCe , veeiehetj, 1976.
6. kegÀ}keÀCeea, Je0 efo0; meeefnl³eªhe DeeefCe iebOe , cegbyeF&.
7. kegÀ}keÀCeea, iees0 ce0; jmeie´nCe keÀ}e DeeefCe mJeªhe , hegCes, 1953-73.
8. iees[mes, o0 ie0; heesle, cegbyeF&, 1963.
9. oeosieebJekeÀj, Gcee; ye@efjmìjöleerve ªhes , cegbyeF&, 1988.
10. heJeej, iees0 cee0 Je nelekeÀCebieueskeÀj, ce0 o0 (mebhee0); cejeþer meeefnl³eöhe´sjCee DeeefCe mJeªhe , cegbyeF&, 1986.
11. heeìCekeÀj, je0 Yee0; meeQo³e&ceerceebmee , cegbyeF&, 1974.
12. YeeieJele, Þeer0 heg0 Je Flej (mebhee0); meeefnl³eöDeO³eeheve DeeefCe he´keÀej, hee@h³eg}j he´keÀeµeve, cegbyeF&, 1987.13. meesceCe Debpe}er; meeefnl³e DeeefCe meeceeefpekeÀ meboYe& , hegCes, 1989.
14.
William Archur; Play-Making, A Manual of Craftsmanship, New York, 1960.
15. Aristotle; Aristoles Theory of Poetry And Fine Art, Introduction, tr. & ed. by S. H.
Butecher, Dover Publications, New York, 1966.16. Hudson W. H.; An Introduction to The Study of Literature, New Delhi, repr. 1983.
Page 49
me$e ë 4
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 14 ë 2 ö ðeerJeeoer ®eUJeU DeeefCe efme×evleve
GefÎä ë Òemlegle DeY³eemeHeef$ekesÀle ðeerJeeoer ®eUJeUer®ee Fefleneme DeeefCe l³eemeboYee&le Pee}su³ee efme×evlevee®eer met$es }#eele
³eeJeerle, Yeejleer³e ðeerJeeoer ®eUJeUer®ee Fefleneme DeeefCe JesieJesieȳee ÒeJeeneb®ee Giece Je efJekeÀeme }#eele ³eeJee,ef}bieYeso DeeefCe meceepe, meeefnl³e, mebmke=Àleer ³eeb®³eeleer} mebIeJneJee, ns DeefYeÒesle Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) ðeerJeeo ë mebkeÀuHevee Je mJeªHeye) Hee½eel³e ðeerJeeo ö ®eUJeU DeeefCe efme×evlevekeÀ) Hee½eel³e ðeerJeeoer ÒeJeen ö GoejceleJeeoer ðeerJeeo, pene} ðeerJeeo, ceekeÌme&Jeeoer ðeerJeeo, keÀeUe ðeerJeeo
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) Yeejleer³e ðeerJeeo ö mebkeÀuHevee Je mJeªHeye) Yeejleer³e ðeerJeeoer ÒeJeen ö (cenejeä^e®³ee efJeµesIeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö10, Þes³eebkeÀveö01
De) cenejeä^eleer} ðeerJeeoer ®eUJeU DeeefCe ðeerJeeoer mebIeìveeb®es keÀe³e&.ye) ðeerJeeoer cejeþer efve³elekeÀeef}kesÀ Je l³eeb®es keÀe³e&. `efceUtve meeN³eepeCeer', `yee³epee'.
IeìkeÀ 4) J³eeK³eevesö10, Þes³eebkeÀveö01
Heg{er} meeefnl³eke=ÀleeR®ee DeY³eemekeÀ) `ðeerHeg©Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
yeeF&ceeCetme , keÀ©Cee ieesKe}s, jepenbme ÒekeÀeµeve, HegCes.
meboYee&meefnle ðeerJeeo , ieerlee}er, efJe0 ceb0, µeyo ÒekeÀeµeve, cegbyeF&.
ðeerJeeoer meceer#eeömJeªHe DeeefCe GHe³eespeve , Deeféeveer OeeWie[s, efo}erHejepe ÒekeÀeµeve, HegCes.
cenejeä^eleer} ðeer ®eUJeUer®ee ceeieesJee , cesOee veeefveJe[skeÀj, Òeeflecee ÒekeÀeµeve, HegCes.
ðeerJeeoer meeceeefpekeÀ efJe®eej , efJeÐegle YeeieJele, [e³eceb[ Heeqy}kesÀµevme, HegCes.
ðeer ÒeÍveeb®eer Jeeì®ee} , efJeÐegle YeeieJele, Òeeflecee ÒekeÀeµeve, HegCes.
cenejeä^eleer} ðeerefJemeebmke=ÀeflekeÀ ÒeJeeneb®eer ðeerJeeoer meceer#ee , Jebovee cenepeve, mvesnJeOe&ve ÒekeÀeµeve, HegCes.
Yeejleer³e ðeerJeeo ë yeo}les Dee³eece , (mebHee0) Jebovee cenepeve, ðeerJeeCeer efJeµes
Page 50
ðeerJeeo mebkeÀuHevee Je GHe³eespeve , cebie}e JejKes[s, keÀe0 me0 JeeCeer Òeiele DeO³e³eve mebmLee, OegUs.
efnbot mebmke=Àleer DeeefCe ðeer , Dee0 n0 meeUgbKes, }eskeÀJee*dce³e ie=n, cegbyeF&.
cee³eJeeìs®ee ceeieesJee , leeje YeJeeUkeÀj.
Page 51
me$e ë 4
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 14 ë 3 ö HegÀ}s-Deebyes[keÀjJeeoer meeefnl³e
GefÎä ë 1990 veblej JeCe&, peele, Jeie&, ef}bieYeeJe DeefOeefÿle µeesDeebyes[keÀjeb®³ee efJe®eejÒeJeene®ee Go³e Pee}s}e efomelees. peeieeflekeÀerkeÀjCee®³ee iegbleeiegbleerHetCe& JeemleJeele efJeµ esmeceepe, meeefnl³e DeeefCe mebmke=Àleer meboYee&le meoj efJe®eejÒeCee}er®es cenÊJe Devev³e Deens. l³ee®ee Heefj®e³e JneJee Deee fCe
³eesieoeve mHeä JneJes ne meoj DeY³eemeHeef$ekeÀe megª keÀjC³eeceeieer} ÒecegKe GÎsµe Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) HegÀ}sJeeo leÊJe DeeefCe efJe®eejÒeCee}er.Dee) Deebyes[keÀjJeeo leÊJe DeeefCe efJe®eejÒeCee}er.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
HegÀ}s-Deebyes[keÀJeeoer meeefnl³eÒesjCee DeeefCe mJeªHe.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
keÀeobyejerö`efJeDebleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe& ë
keÀmeyes, jeJemeensye; Deebyes[keÀjJeeo ë leÊJe DeeefCe J³eJenej , megieeJee ÒekeÀeµeve, HegCes.
Heeìer}, µejo; ceekeÌme&-HegÀ}s-Deebyes[keÀjJeeo , megieeJee ÒekeÀeµeve, HegCes.
iee³ekeÀJee[, megOeekeÀj; ceeCetme l³ee®ee meceepe DeeefCe yeo} ë [e@0 Deebyes[keÀjeb®es efme×evleve , me=peve ÒekeÀeµeve, cegbyeF&.
µesjs, veerUkebÀþ; Deebyes[keÀjJeeo , megefJeÐee ÒekeÀeµeve, HegCes.
HeeveleeJeCes, iebieeOej; He$ekeÀej [e@0 yeeyeemeensye Deebyes[keÀj , Òeeflecee ÒekeÀeµeve, HegCes.
Page 52
me$e ë 4
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 14 ë 4 ö DeeefoJeemeer mebmke=Àleer, keÀ}e DeeefCe meeefnl³e
GefÎä ë DeeefoJeemeeR®³ee peerJevee®eer J³eeHleer Deeefoce DeeefCe HeÀej J³eeHekeÀ Demetve Yeejleer³e meceepeJ³eJemLes®es Deeef Ce mebmke=Àleer®es
cetU l³eele Deens. cet}leë Yeejleer³e meceepeJ³eJemLee ner ceele=meÊeekeÀ nesleer. JeCe&mebkeÀjeveblej efleves Heg©kesÀ}s DeeefCe l³eeveblej veJ³ee µeesDeeefoJeemeeR®ee cnCelee ³esF&} Demee Oece&ner l³eeJesUer He=LJeer®³ee HeeþerJej veebole neslee. cet}leë DeeefoJeemeer meceepeJ ³eJemLee,
mebmke=Àleer ner efvemeiee&Oeeefjle Je ceeveJeleekeWÀêer nesleer DeeefCe l³ee®es Òeefleefyebye DeeefoJeemeeR®³ee }eskeÀmeeefnl³ eele Dee{Ules.
SketÀCe®e Yeejleer³e cetU meceepeJ³eJemLee, mebmke=Àleer®ee DeY³eeme Deepe®³ee peeieeflekeÀerkeÀjCee®³ee Heeée&YetceerJej efJeÐ eeL³ee¥vee
JneJee Demee ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀ®ee nslet Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) DeeefoJeemeer mebmke=Àleer-HejbHeje (Deeefoce Je Jele&ceeve).ye) DeeefoJeemeer Oece&keÀuHevee (efvemeie&Oece& Je Jele&ceeve efJeefOeOece&keÀuHevee. GoenjCeeLe&, ieeW[Jeeveeb®³ee Yeejle, De eefÖeÀkeÀe,
Debìeefì&keÀe, Dee@mì^sef}³ee Je oef#eCe DecesefjkeÀe ³ee Hee®e ceneKeb[eb®ee Oece&, efyejmeeOece&, mejveeOece& (keÀes³eletj ef kebÀJee ieeW[er
Oece&).
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
DeeefoJeemeer efJeefJeOe peceeleeR®es keÀ}epeerJeveDe) mebieerle (keÀuHevee, JeeÐes Je efJeµesIeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
DeeefoJeemeer }eskeÀmeeefnl³eDe) DeeefoJeemeer }eskeÀmeeefnl³ee®es mJeªHe Je mebkeÀuHevee.ye) DeeefoJeemeer }eskeÀieerles (keÀuHeveeefJeée, ÒekeÀej Je efJeµesDebleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
1. }sKeer Hejer#ee 20 iegCe
2. ÒekeÀuHe }sKeve 20 iegCe (HewkeÀer ö ÒekeÀuHe }sKeve ë 10 iegCe Je ÒekeÀuHeeJej DeeOeeefjle leeW[er Hejer#ee ë 10 iegCe)
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
DeeefoJeemeer }eskeÀHejbHeje , ceenséejer ieeefJele, ef®evce³e ÒekeÀeµeve, Deewjbieeyeeo.
DeeefoJeemeer keÀ} e, ieesefJebo ieejs Je GÊecejeJe meesveJeCes, ÞeerefJeÐee ÒekeÀeµeve, HegCes.
DeeefoJeemeer }eskeÀve=l³e }³e, lee} DeeefCe metj , ieesefJebo ieejs, keÀe@efvìvesvì} ÒekeÀeµeve, HegCes.
me¿eeêer®³ee oN³eeKeesN³eeleer} þeketÀj DeeefoJeemeer , ieesefJebo ieejs, ÞeerefJeÐee ÒekeÀeµeve, HegCes.
ceeveJeer mebmke=Àleer®ee Fefleneme , Deej0 kesÀ0 HejUkeÀj, efkeÀleeye cen}, veeieHetj.
Page 53
DeeefoJeemeer meeefnl³e DeeefCe }eskeÀkeÀ}e , (mebHee0) µe$egIve HeÀ[.
keÀesCes SkesÀ keÀeUer efmebOeg mebmke=Àleer , ceOegkeÀj kesÀµeJe {JeUerkeÀj, jepenbme ÒekeÀeµeve, HegCes.
DeeefoJeemeeR®es meCe GlmeJe , mejesefpeveer yeeyej, cenejeä^ jep³e }eskeÀmeeefnl³e cee}e, HegieeW[, mebpe³e meeUgbKes, mebJesove ÒekeÀeµeve, Deewjbieeyeeo.
ieeW[Jeevee, peerJe peiele keÀer GlHeÊeer, GlLeeve, Heleve Deewj Hegve©lLeeve, mebIeieeWæ[es keÀe cet} efveJeeme mLe} Heefj®e³e , ceesleerjece kebÀiee}er.
Yeer} pevepeerJeve Deewj mebmke=Àleer , DeµeeskeÀ Heeìer}, ceO³eÒeosµe efnboer ûebLe DekeÀeoceer.
Warli of Thana , A. M. Ghatage, The Maharashtra State Board for Literature and Cul-
ture.
Understanding Tribal Religion , Migang Tamo, Sarit Chaudhuri.
The Gonds Genesis History and Culture , Paul Anuradha.
Page 54
me$e ë 4
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 15 ë 1 ö ÒemeejceeO³eces DeeefCe Yee(Mass media and Usage of Marathi Language )
GefÎä ë YeemJeªHe Je ÒekeÀej yeo}}s Deensle. ÒemeejceeO³eceebvegmeej YeeJneJeer lemes®e leer l³eebveer Deelcemeele keÀªve l³eeDeeOeejs Òel³e#e GHe³eespeve keÀjeJes ne ³ee DeY³eemeHeef$ekesÀ®ee nslet Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) ÒemeejceeO³eces cnCepes keÀe³e ö HeejbHeefjkeÀ ÒemeejceeO³eces DeeefCe DeeOegefvekeÀ ÒemeejceeO³eces.ye) ÒemeejceeO³eceeb®ee meceepeeJej nesCeeje HeefjCeece, ÒemeejceeO³eceeb®ee efJekeÀeme.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) ÒemeejceeO³eceeb®es ÒekeÀej ö cegefêleÒemeejceeO³eces (Je=ÊeHe$es DeeefCe efve³elekeÀeef}kesÀ).ye) ¢kedÀ DeeefCe ÞeeJ³e ÒemeejceeO³eces ö veYeesJeeCeer, otjef®e$eJeeCeer, Fbìjvesì.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) ÞeeJ³e ceeO³ecee®es mJeªHe Je cenÊJe, keÀe³e&¬eÀceeb®es efJeefJeOe ÒekeÀej, GefÎäîes, keÀe³e&¬eÀcee®eer HetJe&le³eejer Deee fCe
meeojerkeÀjCe.ye) otjef®e$eJeeCeer ceeO³ecee®es mJeªHe ö efJemleej, keÀe³e&¬eÀceeb®es ÒekeÀej. }sKeve, mebµeesOeve DeeefCe ÒemeejCe Fl³eeoer.
Debleie&le Hejer#ee ë SketÀCe 40 iegCe.efJeÐeeL³ee¥veer Heg{er}HewkeÀer keÀesCelesner oesve IeìkeÀ efveJe[tve l³eeJej oesve ÒekeÀuHe meeoj keÀjeJesle.1) ceg}eKele, 2) ûebLeHejer#eCe, 3) ef®e$eHeìHejer#eCe, 4) veeìîeHejer#eCe, 5) efJeefkeÀHeeref[³eeJej SKeeÐee efJekeÀªve }sKe ef}efnCes Je l³eeJej lees veeWoefJeCes, 6) otjef®e$eJeeCeermeeþer yeeleceer}sKeve, 7) DeekeÀeµeJeeCeermeeþer yeelec eer}sKeve,
8) SKeeÐee efJeefµeä efJeveeWoeR®ee DeY³eeme keÀªve l³eeDeeOeejs mJeleb$e mebµeesOeve keÀªve veJeerve veeWo le³eej keÀjCes, 9) Jejer} efJeDeY³eeme¬eÀceeleer} IeìkeÀ ve efveJe[lee efJeme$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
1. osJe, meoeefµeJe; keÀesµeJee*dce³e efJe®eej DeeefCe J³eJenej , megJeCe& he´keÀeMeve, 2002.
2. cejeþer DeY³eeme heefj4. ieiex, me0 cee0, he$e DeeefCe he$ekeÀeefjlee , ceevemevceeve he´keÀeµeve, 1999.
Page 55
me$e ë 4
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 15 ë 2 ö YeeGefÎä ë YeeDeY³eemeHeef$ekesÀ®³ee cegUeµeer Deens. SKeeÐee meeefnl³eke=Àleer®es YeeHegveefveefce&leerceO³es efkeÀleer ÒeYeeJeerHeCes J³ekeÌle Pee}s}er Deensle, l³eeleer} YeeefGÊece YeeDeefYeÒesle Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) YeeYeeIeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) YeeIeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
Heg{er} YeeSays Tuka by Dilip Chitre ) 1991.
1. Heefn}er ceePeer DeesJeer (4357) ( My first verse, p. 24 )
2. yejs pee}s osJee efveIee}s efoJeeUs (1235) ( Good for me God I am broke, p. 40 )
3. megboj les O³eeve GYes efJeìsJejer () ( In an exquisite trance, p. 61 )
4. efmLejeJe}er Je=efÊe HeebiegU}e ÒeeCe (4159) ( The mind is setteled, p. 176 )
5. pes keÀe jbpe}s ieebpe}s (347) ( He who identifies, p. 150 )
6. pesLes peelees lesLes let ceePee meebieeleer (2000) ( Whenever I go, p. 157 )
2) `Deesu[ ce@ve DeB[ o meer' ³ee®ee Heg0 }0 osµeHeeb[s ³eebveer kesÀ}s}e DevegJeeo `SkeÀe keÀesefU³eeves'.3) jeJeerHeej ³ee mebûeneleer} `jeJeerHeej' Je `HeÀeUCeer' ³ee keÀLeeb®ee cejeþer DevegJeeo. (Deveg0) ceesnve JesuneU, cesnleeHeeqy}0, HegCes.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
efJeÐeeL³ee¥veer efJeYeeYeeme$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe& ë
(meboYe&ûebLe veblej osC³eele ³esleer}.)
Page 56
me$e ë 4
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 15 ë 3 ö ûebLeJ³eJenej
GefÎä ë ûebLeefveefce&leermen ûebLeJ³eJenej DeeefCe ÒekeÀeµeve ³ee meboYee&leer} %eeve efJeÐeeL³ee¥vee osCes ne meoj DeY³eemeHe ef$ekesÀ®ee nslet
Deens. ne DeY³eeme keÀjleevee efJeefJeOe efJeDeefYeÒesle Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
ÒekeÀeµeve J³eJemee³eDe) Heefj®e³e DeeefCe mJeªHeye) HegmlekeÀeb®es ÒekeÀejkeÀ) HegmlekeÀeb®es efJeée
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
mebHeeove(ÒekeÀeµeve mebmLes®es O³es³eOeesjCe, keÀe³e&Jeener, nmleef}efKeleeb®eer efveJe[, }sKekeÀebvee veJ³ee HegmlekeÀeb®es efJeIesCes, mebefnlee efveJe[ Fl³eeoer.)cegêCe Je ceeb[Ceer(cegêCeÒele le³eej keÀjCes, cepeketÀj leHeemeCes, µeg×}sKeve leHeemeCes, ef®e$es-Dee}sKe-vekeÀeµes ³eeb®eer ceeb[Ceer keÀjCes,cegKeHe=ÿ Je ce}He=ÿ le³eej keÀjJetve IesCes Fl³eeoer.)
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
efJelejCe ³eb$eCes®es keÀe³e&efJe¬eÀer DeeefCe DeeefLe&keÀ osJeeCe-IesJeeCe(ÒekeÀeµeve keÀjCes, Òeefme×er osCes, efJe¬eÀer efJeYeeiee}e ceeie&oµe&ve keÀjCes, Jee®ekeÀ cesUeJee, ûebLeÒeoµe&ve meJe}le, ef nµesye
þsJeCes Fl³eeoer.)F&-yegkeÌme ë ÒekeÀeµeve, J³eJemee³e DeeefCe efJe¬eÀer.
Debleie&le Hejer#eeöSketÀCe iegCe 40
efJeme$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe
ûebLeJ³eJenej , De0 n0 ef}ce³es, Jnerveme yegkeÀ mìe@}, HegCes.
cejeþer ÒekeÀeµeveeb®es mJeªHe ë ÒesjCee Je HejbHeje , (mebHee0) De0 n0 ef}ce³es, Òemeeo ÒekeÀeµeve, HegCes.
cejeþer ûebLeefveefce&leer®eer Jeeì®ee} , µeb0 iees0 legUHegUs, cenejeä^ ûebLeesÊespekeÀ mebmLee, HegCes.
ÒekeÀeµeve J³eJemee³e Heefj®e³e , µejo ieesieìs, DeefKe} Yeejleer³e cejeþer ÒekeÀeµekeÀ mebIe, HegCes.
Hee@H³eg}j jerefleHegmlekeÀ , jeceoeme YeìkeÀU Je ce=og}e peesµeer,
Page 57
me$e ë 4
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 15 ë 4 ö ceeef}keÀe HeìkeÀLee}sKeve
GefÎä ë ceeO³ece¬eÀebleerveblej ceesþîee ÒeceeCeele otjef®e$eJeeCeer ceeef}keÀe efvecee&Ce nesT }eieu³ee Je l³eebveer }eskeÀefÒ e³eleener
efceUJe}er. Fbìjves쮳ee Òemeejeveblej iesu³ee keÀener Je³ee DeY³eemeHeef$ekesÀ®eer efveefce&leer keÀjC³eele Dee}er Deens. HeìkeÀLee}sKevee®eer efkeÀceeve keÀewµeu³es efJeÐeeL³ee¥veer Deelcemeele
keÀjeJeerle ne ¢efäkeÀesve ³eeceeies Deens.
IeìkeÀ 1) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) otjef®e$eJeeCeer Je Jesyeceeef}keÀe ë mJeªHe DeeefCe Jewefµeäîes.Dee) otjef®e$eJeeCeer Je Jesyeceeef}keÀeb®es efJeefJeOe IeìkeÀ.
IeìkeÀ 2) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
De) otjef®e$eJeeCeer ceeef}keÀe Je Jesyeceeef}keÀe HeìkeÀLee ë mJeªHe DeeefCe Jewefµeäîes.Dee) Jesyeceeef}keÀeb®³ee HeìkeÀLee ë }sKeveleb$e, mebj®evee DeeefCe HeìkeÀLes®es efJeefJeOe IeìkeÀ.
IeìkeÀ 3) J³eeK³eevesö20, Þes³eebkeÀveö02
Òel³e#e HeìkeÀLeeb®ee DeY³eeme.De) Gb®e ceePee PeeskeÀe efveJe[keÀ 25 Yeeie.Dee) iebieeOej efìHejs ceeef}kesÀ®es Heb®eJeerme Yeeie.
Debleie&le Hejer#ee ö 40 iegCe
efJe25 Yeeieeb®es }sKeve keÀªve IesCes. DeY³eeme¬eÀceeme }eJe}su³ee HeìkeÀLeebJ³eefleefjkeÌle GHe}yOe DemeCeeN³ee ceeef}keÀeb®³eeHeìkeÀLeeb®ee DeY³eeme keÀªve l³eeJej ÒekeÀuHe le³eej keÀjCes. }sKeveÒekeÀeje®es efJekeÀªve ÐeeJesle.
me$eevle Hejer#eeöSketÀCe iegCe 60
Jejer} DeY³eeme¬eÀceeJej 15-15 iegCeeb®es ®eej ÒeÍve He³ee&³eebmen efJe®eejC³eele ³esleer}.
meboYe&ûebLe ë
meboYe&ûebLeeb®eer ³eeoer veblej osC³eele ³esF&}.
Page 58
me$e ë 4
DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ 16 ö ÒekeÀuHe }sKeve
ÒekeÀuHe }sKeveemeeþer efJe1) Yee